Την Τρίτη 29 Μαΐου το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς διοργάνωσε εκδήλωση-συζήτηση με θέμα «Για την ανάκτηση των δημοσίων υπηρεσιών», με καλεσμένες τη Σατόκο Κασιμότο, ερευνήτρια του Transnational Institute TNI (Ολλανδία), και την ερευνήτρια και συγγραφέα Χίλαρι Γουεϊνράιτ.

Την τελευταία δεκαετία τόσο σε παγκόσμιο, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καταγράφεται μια ιδιαίτερα δυναμική τάση επαναφοράς των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας σε δημοτικό και δημόσιο έλεγχο.

Τα παραδείγματα διαρκώς πληθαίνουν αντιστρέφοντας την καταχρηστική πρακτική των ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημόσιου Ιδιωτικού Τομέα) που λειτούργησε ως δούρειος ίππος για τη μεταφορά του δημόσιου πλούτου σε ιδιωτικά χέρια. Η βασική αιτία αναστροφής δεν εδράζεται σε ιδεολογικές παραδοχές ή κοινωνικές αξίες.

Η δυναμική της εν λόγω τάσης έγκειται στην αποτυχία του ιδιωτικού τομέα να διαχειριστεί ιδιαίτερα σημαντικούς τομείς όπως το νερό και η ενέργεια. Κατά κανόνα η ποιότητα των υπηρεσιών χειροτέρεψε, οι τιμές ανέβηκαν και τα εργασιακά δικαιώματα εκφυλίστηκαν.

Οι προσκεκλημένες του Ινστιτούτου έχουν ερευνήσει το θέμα σε βάθος τις τελευταίες δεκαετίες σε παγκόσμιο επίπεδο και πρόσφατα εξέδωσαν τα αποτελέσματα των ερευνών τους σε δύο ιδιαίτερα χρήσιμα βιβλία.

Η δουλειά της Σατόκο Κασιμότο τεκμηριώνει την τάση επαναφοράς σε δημόσιο έλεγχο και τις αιτίες της δυναμικής της στο πρόσφατο Reclaiming Public Services: How cities and citizens are turning back privatisation (Επαναδιεκδικώντας τις Δημόσιες Υπηρεσίες: Πώς πόλεις και πολίτες αναστρέφουν τις ιδιωτικοποιήσεις). Την περίληψη της έρευνας με τη μορφή φυλλαδίου στα ελληνικά, σε συνεργασία με το ΤΝΙ, εξέδωσε το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς με σκοπό την παρουσίασή του στην εκδήλωση1.

Η Σ. Κασιμότο έχει εκδώσει και συντονίσει σημαντικές έρευνες σχετικά με τη διαχείριση του νερού ως δημόσιου αγαθού και τις επιπτώσεις των ιδιωτικοποιήσεων. Το δίκτυο RPW, το οποίο συντονίζει, συνδέει ακτιβιστές, εργατικά σωματεία, ερευνητές, τοπική αυτοδιοίκηση και ειδικούς στα θέματα της δημόσιας ύδρευσης και αποχέτευσης από όλο τον κόσμο. Προωθεί τις προοδευτικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δημόσιας ύδρευσης και τις Συνέργειες Δημοσίου-Δημοσίου (PPP, Public-Public Partnerships) ως το σημείο κλειδί για την επίλυση των προβλημάτων πρόσβασης στους τομείς της ύδρευσης και αποχέτευσης.

Η εισήγηση της Σατόκο Κασιμότο

Η έρευνα της Χίλαρι Γουεϊνράιτ τεκμηριώνει στη βάση συγκεκριμένων περιπτώσεων, τη μεθοδολογία με την οποία μπορεί να οργανωθεί μια κοινότητα (σωματεία, φιλικά ΜΜΕ, γειτονιές, σχολεία κλπ) προκειμένου να προστατέψει καίρια αγαθά όπως το νερό, η ενέργεια, η παιδεία, η υγεία κ.ά. Όπου οι δημόσιες υπηρεσίες βελτιώθηκαν στη βάση συμμετοχικής διαχείρισης, τα δημόσια έξοδα μετατράπηκαν σε χρήματα που απαντούσαν στις ανάγκες της κοινότητας και συνέβαλαν στην ανασυγκρότηση των τοπικών οικονομιών. Στο βιβλίο της Public Service Reform… But not as we know it!, (Μεταρρύθμιση των Δημόσιων Υπηρεσιών… Αλλά όχι όπως την ξέρουμε!) υποστηρίζει ότι ενδυναμώνοντας τη δημοκρατία και συμπεριλαμβάνοντας τους εργαζόμενους και τους πολίτες, μπορούμε να μεταμορφώσουμε τις δημόσιες υπηρεσίες.

Η εισήγηση της Χίλαρι Γουεϊνράιτ

Να ανακτήσουμε τις δημόσιες υπηρεσίες

Συνέντευξη με την Σατόκο Κισιμότο

Η Σατόκο Κισιμότο είναι ερευνήτρια του Transnational Institute TNI (Ολλανδία), συντονίστρια του project Reclaming Public Water (RPW) για την ανάκτηση των δημόσιων υπηρεσιών. Μιλήσαμε μαζί της και παρουσιάζουμε τις απόψεις της για τη διαχείριση των δημόσιων υπηρεσιών και αγαθών.

Συνέντευξη στον Κώστα Ψιούρη

* Για τη διαφορά ανάμεσα στον ιδιωτικό τομέα και στον δημόσιο.

Υπάρχει σοβαρή διαφορά στη διαχείριση ανάμεσα στον ιδιωτικό τομέα και στο κράτος. Είναι άλλα τα κίνητρα και οι σκοποί των ιδιωτών και άλλα του κράτους. Ο ιδιωτικός τομέας ενδιαφέρεται να παρέχει τις ακριβές υπηρεσίες του σε όσους έχουν τη δυνατότητα να τις πληρώνουν. Ο δημόσιος τομέας από την άλλη αναλαμβάνει να παρέχει τις υπηρεσίες του σε όλους όσοι τις χρειάζονται. Προτεραιότητα των ιδιωτών, άλλωστε, είναι η μεγιστοποίηση των κερδών προς ίδιο όφελος, ενώ του κράτους η παροχή καλύτερης ποιότητας υπηρεσιών προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.

* Για τις επιθέσεις στους εργαζόμενους.

Ο δημόσιος τομέας αντιλαμβάνεται ότι προκειμένου να παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες θα πρέπει οι εργαζόμενοι να αμείβονται και να έχουν καλές συνθήκες εργασίας. Αυτό δεν συμβαίνει σε ιδιωτικές εταιρείες που προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους συμπιέζοντας το εργατικό κόστος, υποβαθμίζοντας ταυτόχρονα τις παρεχόμενες προς τους πολίτες υπηρεσίες, πράγμα κρίσιμο όταν μιλάμε για τη διαχείριση του νερού, των σκουπιδιών και της ενέργειας για παράδειγμα. Αυτός είναι και ο λόγος που οι ιδιώτες αποφεύγουν να αναλαμβάνουν συμβατικές υποχρεώσεις σε έκτακτες περιστάσεις, όπως θεομηνίες, αφού για λόγους εξοικονόμησης κεφαλαίων, συνήθως οι επιχειρήσεις λειτουργούν με προσωπικό που μετά βίας καλύπτει τις καθημερινές συνηθισμένες ανάγκες. Οι εταιρείες που θέλουν να αναλάβουν τη διαχείριση ενός δημόσιου αγαθού ή να προσφέρουν δημόσιες υπηρεσίες μέσω ιδιωτικοποίησης, περιμένουν να ανεβάσουν την παραγωγικότητα της επιχείρησης -τον λόγο ανάμεσα στο παραγόμενο προϊόν και το εργατικό κόστος- να εγγράψουν κέρδη μειώνοντας το προσωπικό της πρώην δημόσιας επιχείρησης. Γι’ αυτό τον λόγο έχουν κάθε συμφέρον να υποτιμήσουν τους εργαζόμενους και να προσπαθούν να στρέψουν την κοινωνία εναντίον τους.

* Για την επιμονή για περαιτέρω ιδιωτικοποιήσεις.

Ενώ στο παρελθόν η επικρατούσα άποψη ήταν ότι ο ιδιωτικός τομέας είναι πιο αποτελεσματικός από τον δημόσιο, η εμπειρία δείχνει αλλού. Έτσι, το επιχείρημα άλλαξε στα χρόνια της οικονομικής κρίσης και το ζητούμενο είναι ο περιορισμός των κρατικών δαπανών και η εξεύρεση πόρων. Το γεγονός ότι η μία μετά την άλλη οι ιδιωτικοποιημένες εταιρείες συναντούν αξεπέραστα διαχειριστικά προβλήματα δεν απασχολεί τους επενδυτές που θέλουν να κερδίσουν χρήματα μέσω της διαχείρισης δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών και γι’ αυτό πιέζουν ακόμα και μέσω του ΔΝΤ για περαιτέρω ιδιωτικοποιήσεις.

* Για τις Συμπράξεις Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα

Οι Συμπράξεις Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται πολύ συχνά στα χρόνια της λιτότητας. Ένα σημαντικό επιχείρημα που αναφέρεται υπέρ των ΣΔΙΤ είναι το ότι φέρνει κεφάλαια από τον ιδιωτικό τομέα. Το αντίθετο συμβαίνει συνήθως. Η ΣΔΙΤ δανείζεται προκειμένου να χρηματοδοτήσει τις υπηρεσίες που παρέχει, κι αυτό συμβαίνει με υψηλότερο επιτόκιο απ’ ό,τι αν δανειζόταν το κράτος. Τα δάνεια αποπληρώνονται από την εταιρεία και όχι από το κράτος, όμως μετακυλίονται στους καταναλωτές και το αποτέλεσμα είναι χειρότερο. Πέραν αυτού, δεν είναι ο σκοπός της ΣΔΙΤ να ασκήσει διαχείριση όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική προς όφελος της κοινωνίας, αλλά να αποφέρει όσο το δυνατό μεγαλύτερο οικονομικό κέρδος. Οι ΣΔΙΤ δεν είναι κατάλληλες να διαχειριστούν δημόσια αγαθά και υπηρεσίες.

* Για τη διαφθορά

Το ζήτημα της διαφθοράς δεν αντιμετωπίζεται ούτε από τις ιδιωτικές εταιρείες ούτε από τις ΣΔΙΤ, αφού βασικός παράγοντας που οδηγεί στη διαφθορά είναι η έλλειψη διαφάνειας. Αυτή εξασφαλίζεται μόνο μέσω του εκδημοκρατισμού της διαδικασίας. Μόνο όταν η διαχείριση αναλαμβάνεται σε τοπικό επίπεδο από πολίτες που εμπλέκονται και ελέγχουν τη διαδικασία περιορίζεται η αδιαφάνεια και η διαφθορά. Η τοποθέτηση στο διοικητικό συμβούλιο εργαζομένων, καταναλωτών και εκπροσώπων τοπικών φορέων είναι αυτό που περιορίζει τη διαφθορά.

* Για τη διαχείριση δημοσίων αγαθών από τοπικούς φορείς

Υπάρχει ένα ρεύμα κοινωνικοποίησης πρώην ιδιωτικοποιημένων εταιρειών διαχείρισης δημόσιων αγαθών. Το αν είναι το κεντρικό κράτος πιο κατάλληλο ή η Τοπική Αυτοδιοίκηση στη διαχείριση εξαρτάται από το αγαθό ή το είδος της παρεχόμενης υπηρεσίας. Η διαχείριση του νερού και η ηλεκτροπαραγωγή που έχουν πιο τοπικό χαρακτήρα γίνεται πιο αποτελεσματικά από τοπικούς φορείς.

Οι υπέρμαχοι των ιδιωτικοποιήσεων υποστηρίζουν ότι οι ιδιώτες είναι οι πιο κατάλληλοι να διαχειρίζονται τις δημόσιες υπηρεσίες αφού είναι ικανότεροι και τις αναβαθμίζουν. Η πραγματικότητα, όμως, τους διαψεύδει και τώρα οι πολίτες αναζητούν λύσεις προς την κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού της διαχείρισης. Η διαχείριση των δημόσιων αγαθών σε τοπικό επίπεδο δίνει μεγαλύτερη δυνατότητα δημοκρατικής παρέμβασης από τους πολίτες κι αυτός είναι ο λόγος που ολοένα και περισσότερες πόλεις ακολουθούν αυτή τη λύση δημιουργώντας ένα πραγματικό ρεύμα τα τελευταία χρόνια προς αυτή την κατεύθυνση. Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο εξασφαλίζεται καλύτερη διαχείριση αλλά διαχέεται η δημοκρατία περισσότερο, στόχος ιδιαίτερα σημαντικός από μόνος του.

* Για το περιβάλλον

Το ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος δεν φαίνεται να απασχολεί ιδιαίτερα τον ιδιωτικό τομέα. Ένα καλό παράδειγμα είναι η παραγωγή ενέργειας. Οι ιδιώτες επενδυτές προσανατολίζονται στην εκμετάλλευση ρυπογόνου άνθρακα που τους αποφέρει μεγαλύτερα οικονομικά οφέλη, χωρίς όμως να συνυπολογίζεται το κόστος στο περιβάλλον. Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί από την άλλη, είναι προσανατολισμένοι κατά κανόνα προς την ηλεκτροπαραγωγή από φιλικές προς το περιβάλλον πηγές ενέργειας, πράγμα πολύ σημαντικό με δεδομένο το μεγάλο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής.

ΠΗΓΗ: H ΑΥΓΗ