Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα, όλοι ευχόμαστε και αναπαράγουμε τα κλασικά κλισέ. Το νερό είναι πολύτιμο, είναι η πιο βασική πηγή ζωής σε αυτόν εδώ τον πλανήτη και πρέπει να το προστατέψουμε. Και όλο αυτό μοιάζει σαν κακογραμμένος λόγος υποψήφιας σε Καλλιστεία που εύχεται υγεία και παγκόσμια ειρήνη. Κάπως έτσι έπεσε η ιδέα στη συνάντηση της συντακτικής ομάδας του news247 να βιώσουμε στ’ αλήθεια τι θα πει “θα πούμε το νερό, νεράκι”.
Η ιδέα ξεκίνησε από την παραδοχή πως μπορεί στην Ελλάδα να ανήκουμε στους τυχερούς που έχουν άφθονο νερό, όμως αυτό δεν είναι ο κανόνας για όλους. Υπάρχουν χώρες στις οποίες η πρόσβαση σε καθαρό νερό δεν είναι σε καμία περίπτωση αυτονόητη. Θελήσαμε να μπούμε όσο αυτό ήταν δυνατό στα παπούτσια ενός ανθρώπου που στην καθημερινότητά του έχει να αντιμετωπίσει αυτή τη βασική έλλειψη. Να δούμε πόσα από τα πράγματα που φαίνονται απλά και προφανή, δεν είναι σε καμία περίπτωση τέτοια όταν κάποιος κλείσει τη στρόφιγγα στις βρύσες του σπιτιού μας. Κι έτσι γεννήθηκε η “αποστολή νερό”!
Τα δεδομένα της αποστολής
Το πρώτο που έπρεπε να κάνουμε ήταν να βρούμε ποιες είναι αυτές οι χώρες που ζουν πάντα με την απειλή λειψυδρίας και αφού το κάνουμε να διαπιστώσουμε πόσο είναι αυτό το νερό που τους “προσφέρεται” σε καθημερινή βάση. Πριν όμως φτάσουμε εκεί πρέπει να δώσουμε έναν βασικό ορισμό. Αυτόν του δικαιώματος στο νερό!
ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ: Το δικαίωμα στο νερό είναι ένα από τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, το οποίο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της προόδου και της αξιοπρεπούς διαβίωσης κάθε ανθρώπου στον πλανήτη. Με τον όρο δικαίωμα στο νερό, ορίζεται εκτός φυσικά από το απαραίτητο πόσιμο νερό για την άμεση επιβίωση ενός οργανισμού και το απαιτούμενο καθαρό νερό για την προσωπική υγιεινή και την καθαριότητα του χώρου διαμονής ενός ανθρώπου.
Το βασικό αυτό δικαίωμα του ανθρώπου θεμελιώνεται με ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών στις 28 Ιουλίου του 2010 και ορίζει ως ελάχιστη ποσότητα καθαρού νερού για αξιοπρεπή διαβίωση τα 50 με 100 λίτρα ημερησίως.
ΠΟΣΟ ΝΕΡΟ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΟΥΜΕ; Διαβάζοντας τα δεδομένα, παραξενεύτηκα! Είναι δυνατόν να καταναλώνει ένας άνθρωπος τόσα λίτρα νερό καθημερινά; Πηγές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αναφέρουν πως ένας μέσος Ευρωπαίος ξοδεύει κάθε μέρα 200 με 300 λίτρα νερό. Για να βεβαιωθώ πήρα χαρτί και στυλό και έκανα τον υπολογισμό με τον λογαριασμό της ΕΥΔΑΠ. Σύμφωνα με τον πιο πρόσφατο λογαριασμό λοιπόν, προκύπτει πως μόνο εντός του σπιτιού κατανάλωσα 150 λίτρα νερό την ημέρα για το τελευταίο τρίμηνο. Ακούγεται εξωπραγματικό, όμως αν υπολογίσει κανείς πόσο νερό ξοδεύεται στο καζανάκι σε 1′ μόλις λεπτό (με πολύ πρόχειρους υπολογισμούς ένα καζανάκι χωράει 4 λίτρα), σε ένα αναζωογονητικό ντους ή στο πλύσιμο των πιάτων και των ρούχων, η ποσότητα αυτή καταναλώνεται χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία.
ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ: Διαβάζοντας αναλυτικούς πίνακες με την κατανάλωση νερού ανά χώρα, σημείωσα πως η Μοζαμβίκη βρίσκεται στην πιο χαμηλή θέση παγκοσμίως. Πόσα λίτρα όμως έχει στη διάθεσή του ένας κάτοικος της Μοζαμβίκης; Οι επίσημες πηγές αναφέρουν πως διαθέτει τόσο για να πιει, όσο και για να φροντίσει την προσωπική του υγιεινή και την καθαριότητα του χώρου του μόλις 4 λίτρα νερό. Αμέσως συνειδητοποίησα πως καταναλώνω σχεδόν 40 φορές περισσότερα λίτρα νερού κάθε μέρα από τον μέσο πολίτη της Μοζαμβίκης.
ΠΟΣΑ ΛΙΤΡΑ ΝΕΡΟ ΕΧΕΙ ΑΝΑΓΚΗ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ: Πριν ξεκινήσουμε το πείραμα συμβουλευτήκαμε τον ειδικό. Ζήτησα από την Κλινική Διαιτολόγο Διατροφολόγο Γεωργία Καπώλη να μου δώσει την απαραίτητη ποσότητα νερού που έχει ανάγκη ένας άντρας για να παραμένει υγιής. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο άνθρωπος πρέπει να λαμβάνει 1ml νερού ανά θερμίδα τροφής που προσλαμβάνει. Επομένως, για κάποιον που καταναλώνει 2.000 θερμίδες την ημέρα, το νερό που χρειάζεται είναι 2.000ml δηλαδή 2 λίτρα ή 8 ποτήρια. Φυσικά, ένας οργανισμός ενυδατώνεται και από τις τροφές, αφού το φαγητό μπορεί να του προσφέρει καθημερινά έως και 1,2 λίτρα νερού.
Ιδανικά λοιπόν θα έπρεπε να πίνω από 3 (με την προϋπόθεση πως το σώμα μου ενυδατώνεται από τις τροφές) έως 8 ποτήρια νερού. Η διαιτολόγος επισήμανε πως ακόμη και απώλεια υγρών ίση με 2% επί του σωματικού μας βάρους (στην περίπτωσή μου περίπου 1 λίτρο) αρκεί για να αρχίσει να μειώνεται η απόδοσή και η αντοχή μας.
48 ώρες με 8 λίτρα νερό
Το στοίχημα λοιπόν είναι να ζήσω 48 ώρες καταναλώνοντας 4 λίτρα νερό την ημέρα για όλες μου τις βασικές ανάγκες και να διαπιστώσω πόσο εύκολο μπορεί να είναι αυτό. Βασικό μου μέλημα ήταν το νερό που χρειαζόταν ο οργανισμός μου για να μην έχω θέματα υγείας και απόδοσης και στην αρχή τα τέσσερα αυτά λίτρα μου φάνηκαν αρκετά.
Βρήκα ένα πλαστικό μπιτόνι με χωρητικότητα ακριβώς 4 λίτρα, το γέμισα με νερό και μόλις το ρολόι έδειξε 12 τα μεσάνυχτα, έκλεισα την παροχή του νερού στις βασικές βρύσες του σπιτιού, ενώ είχα φροντίσει να αδειάσω το καζανάκι της τουαλέτας και να κλείσω την παροχή ώστε να μην γεμίσει και πάλι με νερό.
Ενώ ήξερα πως ανά πάσα στιγμή και εφόσον το επιθυμούσα θα μπορούσα να σταματήσω το πείραμα και να πιω όσο νερό θέλω, με κατέβαλε αμέσως μια ανησυχία. Κοιτάζω και ξανακοιτάζω το μπιτόνι και μου φαίνεται αδιανόητο πως θα μπορέσω να κάνω όλα όσα κάνω καθημερινά μόνο με αυτή την ποσότητα. Από αντίδραση βάζω αμέσως ένα ποτήρι να πιω, χωρίς να διψάω πραγματικά. Πίνω μέχρι σχεδόν τον πάτο και όπως βρίσκομαι πάνω από το νεροχύτη κάνω να επαναλάβω την προσφιλή μου κίνηση – να αδειάσω δηλαδή το υπόλοιπο. Αμέσως συνειδητοποιώ πόσο “σπάταλο” μπορεί να είναι κάτι τέτοιο και πίνω μονορούφι και το υπόλοιπο νερό από το ποτήρι.
Η ώρα είναι 00.30 και από την αμηχανία σκέφτομαι πως είναι καλύτερα να πέσω για ύπνο ώστε να συνηθίσω στην ιδέα και να μην τη γυροφέρνω συνέχεια στο μυαλό μου. Τρέμω άλλωστε στην πιθανότητα πως θα χρειαστεί να επισκεφτώ την τουαλέτα και με άδειο το καζανάκι θα πρέπει να καταναλώσω πολύ από το πολύτιμο νερό που μου απομένει.
Το χωριάτικο πρωινό
Η πιο δύσκολη στιγμή όμως δεν έχει έρθει ακόμη. Κι αυτή είναι το πρωινό ξύπνημα, το οποίο συνοδεύεται από τη φυσική σου ανάγκη, αλλά και τη συνήθεια για ντους και πλύσιμο. Κάποια μπορώ να τα κάνω, άλλα μάλλον θα πρέπει να τα αναβάλω για μετά το τέλος του συναγερμού.
Η φύση με καλεί και δεν μπορώ να αγνοήσω το κάλεσμα. Από συνήθεια πατάω το μπουτόν της λεκάνης, όμως δεν υπάρχει νερό. Αρχικά σκέφτομαι να αφήσω την κατάσταση ως έχει, κλείνοντας απλά το καπάκι (ξεκαθαρίζω πως μιλάω για ούρα γιατί όλη η περιγραφή ακούγεται αηδιαστική). Για μια στιγμή αναρωτιέμαι αν θα έπρεπε να νοικιάσω μια χημική τουαλέτα για αυτές τις μέρες. Και ύστερα περνάνε από τα μάτια μου βακτήρια, μικρόβια και αόρατοι οργανισμοί που παραμονεύουν την… εστία της μόλυνσης και έτσι υποκύπτω ρίχνοντας από το πολύτιμο νερό για να καθαρίσει η λεκάνη. Τουλάχιστον ένα λίτρο χύθηκε εκεί και πρέπει να δηλώσω πως πολύ σοφά το καζανάκι έχει φτιαχτεί να χωράει πολύ μεγαλύτερη ποσότητα. Δεν περιγράφω άλλο…
Δεν μπορώ να φανταστώ πόσο από το σώμα μου θα καταφέρω απλά να βρέξω, ακόμη και αν χρησιμοποιήσω όλο το μπιτόνι στη μπανιέρα, οπότε η ιδέα του να κάνω ντους απορρίπτεται. Ακόμη και η προσπάθεια να χρησιμοποιήσω το νιπτήρα για να πλύνω το πρόσωπό μου και τα δόντια μου μοιάζει με “Κυριακή στο χωριό”. Από εκείνα τα χωριά που ο νιπτήρας είναι μια πορσελάνινη γαβάθα και κάποιος ρίχνει νερό από την κανάτα (ένα δεύτερο χέρι θα ήταν πολύ χρήσιμο, αλλά να χτυπήσω στο γείτονα 6 το πρωί να μου ρίξει νερό να πλυθώ μου φάνηκε κομμάτι ανάρμοστο). Παράλληλα να προσπαθώ να κάνω οικονομία γιατί είναι ακόμη πρωί και δεν θέλω να δω τη στάθμη να πέφτει κάτω από τη μέση με το καλημέρα. Για να πλύνω τα δόντια μου επιστρατεύω ένα ποτήρι ώστε να μην πάει στάλα χαμένη όταν ξεπλένω την οδοντόκρεμα. Σας διαβεβαιώ δεν είναι καθόλου ωραίο το συναίσθημα να πίνεις από το ποτήρι με το στόμα γεμάτο αφρούς!
Ο καφές και η δουλειά
Έτοιμος για τη δουλειά… και εκεί; Παίρνω ένα μπουκάλι γεμάτο με νερό από το μπιτόνι για να το έχω μαζί μου στο γραφείο. Οφείλω να ομολογήσω πως όταν συζητάς κάτι, τότε σου φαίνεται πιο εύκολο. Όλοι στο γραφείο με ρωτούν πώς πάει το project και έτσι νιώθω και λίγο σαν τον ήρωα με τις παντούφλες που διηγείται το μεγάλο του κατόρθωμα να πλύνει τα δόντια του σε μια βρύση που δεν τρέχει. Άσε που με τη δουλειά περνάει η ώρα και έτσι πλησιάζω πιο κοντά στο στόχο.
Χωρίς νερό φαίνεται να μπορώ, χωρίς καφέ όμως όχι. Είμαι διατεθειμένος να ξοδέψω λίγο από το νερό που έχω μαζί μου για να φτιάξω ένα ζεστό μυρωδάτο φλιτζάνι του ροφήματος που όλους μας ξυπνάει (όχι όλους στο news247). Αυτό που καταλαβαίνω από όλο το εγχείρημα είναι ότι δεν είναι μόνο το γεγονός πως περιορίζεις κάτι πολύ σημαντικό, αλλά και η ιδέα πως αυτό το αγαθό είναι για εσένα περιορισμένο, που κάνει την διαχείριση πιο δύσκολη. Στην υπόθεση και μόνο πως δεν θα έπινα καφέ, με έπιασε πονοκέφαλος, παρά το γεγονός πως άπειρες φορές έχω ξεχάσει να φτιάξω ή να πάρω καφέ στο γραφείο στο παρελθόν.
Να μαγειρέψει κανείς ή να μην μαγειρέψει;
Γυρίζω από τη δουλειά ξεθεωμένος και από συνήθεια πιάνω να ανοίξω ντουλάπια και ψυγεία. Το φαγητό με απασχολούσε από την πρώτη στιγμή πριν ξεκινήσω το πείραμα και αναλογιζόμουν πως θα έπρεπε να αποφύγω μια σειρά από πράγματα: αλμυρά, αλίπαστα, πατατάκια κτλ για να μην πρέπει να πιω ένα μπιτόνι (ένα είχα όλο κι όλο) νερό, αλλά και λαχανικά και φρούτα που χρειάζονται πλύσιμο. Τα τελευταία αποκλείονται, αφού το άφθονο νερό για να είναι κατάλληλα προς βρόσιν δεν υπάρχει.
Αυτό που συνειδητοποιώ όσο ψάχνω τα ντουλάπια για τα υλικά του μεσημεριανού μου είναι πως η έλλειψη νερού περιορίζει και τις τεχνικές μαγειρέματος. Απαγορεύεται δια ροπάλου κάθε τι βραστό, όχι ότι αυτό με ζόρισε και ιδιαίτερα, σούπες που απαιτούν νερό και μπεν μαρί (απλά αστειεύομαι, στην κατάστασή μου μόνο το νερό που σιγοβράζει για να λιώσει τη σοκολάτα μου έλλειπε).
Το μαγείρεμα είναι αγχολυτικό και πρέπει εδώ να ομολογήσω πως είναι προσφιλής μου συνήθεια να αφήνω στίβες τα άπλυτα πιάτα μέχρι να αποφασίσω στο τέλος της ημέρας (εντάξει καμιά φορά και την επόμενη) να τα πλύνω. Σε αυτή την περίπτωση ο αδύναμος χαρακτήρας μου βρήκε και την τέλεια δικαιολογία. Θα ήταν απίθανο ακόμη και αν το ήθελα να μπορέσω και να πλύνω τα πιάτα και να έχω παράλληλα και νερό για να πιω.
Συζητώντας με μεγαλύτερους που θυμούνται εποχές στην Ελλάδα, όταν δεν υπήρχε παροχή νερού στο σπίτι, διαπίστωσα πως το πλύσιμο των πιάτων γινόταν με δύο λεκάνες. Στη μία το καθαρό, λέμε τώρα, νερό και στην άλλη το νερό με τη σαπουνάδα. Δεν χωρεί καμιά αμφιβολία πως η εξέλιξη στην ύδρευση των κατοικιών στη χώρα έχει ανεβάσει κατά πολύ το προσδόκιμο ζωής.
Ο τρίτος πόλος του δικαιώματος στο νερό
Έχω ήδη χωνέψει καλά για ποιους ακριβώς λόγους το νερό είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα στους δύο από τους τρεις τομείς που ορίζουν τα Ηνωμένα Έθνη. Ήρθε η ώρα να το βιώσω και για τον τρίτο, που είναι η καθαριότητα του χώρου διαμονής. Φυσικά έχω την πολυτέλεια να αναβάλω τη μπουγάδα μου για 48 ώρες και πάνω, κάτω μπορώ να κάνω και το ίδιο με το καθάρισμα του σπιτιού. Είναι εύκολο να το κάνω γιατί σε δύο μέρες θα επιστρέψω στην καθημερινότητά μου. Απλά, κάνω σκέψεις για το πόσο δύσκολη μπορεί να είναι η διαβίωση σε έναν χώρο όπου δεν υπάρχει νερό για καθαριότητα.
Μόνο ο κουβάς της σφουγγαρίστρας που κάθε σπίτι έχει, έχει χωρητικότητα που ξεπερνά ακόμη και το σύνολο της ποσότητας νερού στο οποίο μπορούν να έχουν πρόσβαση κάποιοι άνθρωποι σε ένα άλλο σημείο της γης. Διαπίστωση αρκετά απαισιόδοξη και μελαγχολική, ακόμη και για τους γκρινιάρηδες και χτυπημένους από την κρίση Έλληνες.
Η δεύτερη μέρα είναι σαφώς πολύ πιο εύκολη. Έχω ήδη σκεφτεί και έχω περάσει μια μέρα αγκαλιά με το μπιτόνι και αυτό μου κάνει πιο απλή τη διαδικασία. Μόνο οι κλεφτές ματιές στη ντουζιέρα που δεν μπορώ να χρησιμοποιήσω με προβληματίζουν! Το δεύτερο εικοσιτετράωρο πέρασε πιο αβίαστα, ίσως γιατί δεν σκεφτόμουν ιδιαίτερα πόσο νερό έχω. Ίσως και επειδή ήξερα πως είχα περάσει τα μισά και σύντομα θα τελείωνε η… δοκιμασία.
Η εμπειρία της πρώτης μέρας άλλωστε με βοήθησε να αποφύγω άσκοπες λάθος κινήσεις. Για παράδειγμα αντί να μαγειρέψω και να πρέπει να προσθέσω στα άπλυτα της προηγούμενης, φρόντισα να πάρω δυο σουβλάκια με πίτα (ξέροντας πως σε λίγες ώρες θα μπορώ να πιω όσο νερό θέλω). Και κάπως έτσι μπορώ να δηλώσω χωρίς φόβο αλλά με περίσσιο πάθος πως εξοικονόμησα σε δυο μέρες 292 λίτρα νερό και αυτό, ναι το λες μεγάλο πράγμα.
Μην θεωρήσεις τίποτα δεδομένο
Δυο εικοσιτετράωρα με περιορισμό στο νερό δεν είναι τίποτα. Δεν είναι κατόρθωμα, ούτε μεγάλη επιτυχία. Δεν χρειάζεται καν ιδιαίτερη προσπάθεια. Πόσω μάλλον για έναν περιορισμό τεχνητό, που σε μια δύσκολη ώρα μπορεί απλά να αρθεί. Αυτό όμως που δοκίμασα εγώ σαν πείραμα, είναι για εκατομμύρια ανθρώπους η καθημερινότητα και η αγωνία στο πρώτο τους ξύπνημα. Και αυτή η παραδοχή από μόνη της είναι θλιβερή.
Πολλές φορές μας αρέσει να επιδιδόμαστε σε αναλύσεις για το χρήμα, τον πολιτισμό, την κοινωνία και παίρνουμε ως δεδομένα πολλά άλλα από τα βασικά αγαθά που απολαμβάνουμε αφειδώς. Το γεγονός ότι το κάνουμε δεν σημαίνει πως έχει και βάση στην ακόμη πιο μελανή πραγματικότητα γύρω μας. Την ίδια ώρα αφήνουμε τις βρύσες με το καθαρό νερό να τρέξουν ποσότητες που ξεπερνούν κατά 50 με 70 φορές εκείνη στην οποία μπορεί μετά βίας να έχει πρόσβαση κάποιος άλλος. Δεν είμαι οπαδός του ομαδικού αυτομαστιγώματος για όσα βιώνουν οι άλλοι, παρότι αυτό μπορεί να συμβαίνει εν μέρει και εξαιτίας μας. Έχοντας όμως δει με λίγο πιο γλαφυρό τρόπο τι σημαίνει το νερό για την κάθε μέρα που ξημερώνει, μπορώ τουλάχιστον να σκεφτώ πόσο τυχεροί πρέπει να νιώθουμε για αυτό και να αναλογιστώ ότι οφείλουμε να το σεβόμαστε.
Αν το νερό είναι δικαίωμα, που σαφώς και είναι, τότε για να συνεχίσουμε να το έχουμε πρέπει να το διεκδικούμε καθημερινά. Να δίνουμε μικρές και μεγαλύτερες μάχες γι’ αυτό (και γι’ αυτό!). Μια από αυτές μπορεί να είναι πως θα φροντίζουμε να επωφελούμαστε αυτού, χωρίς να κάνουμε κατάχρηση και μια άλλη να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά για όσα διακυβεύονται και στη χώρα μας με αφορμή τη διαχείριση και τη διανομή του. Να αντιμετωπίσουμε και αυτό το δικαίωμα ως πολίτες που σκέπτονται και ενεργούν, ώστε να διαφυλάττουν ένα κεκτημένο, προκειμένου να κερδίσουν ακόμη ένα. Να φροντίσουμε πως δεν θα κάνουμε βήμα πίσω, πριν σχεδιάσουμε το επόμενο βήμα μπροστά.
