Σκέψεις για την Κοστολόγηση – Τιμολόγηση του νερού Ύδρευση της Αττικής
(ένα κείμενο προβληματισμού και διαπιστώσεων σε σχέση με όλη την φιλολογία που καταχρηστικά αναπτύσσεται στον τύπο, και όχι μόνο, το τελευταίο διάστημα)
ΠΗΓΗ: ΣΥΡΙΖΑ ΕΥΔΑΠ
Η Ελλάδα είναι μία χώρα που χαρακτηρίζεται από μεγάλες διαφοροποιήσεις στη διαθεσιμότητα υδατικών πόρων και τη ζήτηση νερού μεταξύ περιοχών και λεκανών απορροής. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις μεγάλες εποχιακές διακυμάνσεις, δημιουργεί την ανάγκη για εκτεταμένες υποδομές για την κάλυψη της ζήτησης νερού, όπως έργα μεταφοράς νερού μεταξύ λεκανών απορροής, κατασκευή μεγάλων φραγμάτων για την αποθήκευση ικανοποιητικών ποσοτήτων για κάλυψη των θερινών αναγκών, μονάδες αφαλάτωσης σε νησιωτικές και παράκτιες περιοχές με χαμηλήδιαθεσιμότητα υδατικών πόρων κλπ.
Η Οδηγία 2000/60, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θεσμοθετήματα του Ευρωπαϊκού κεκτημένου, δημιουργεί ένα πλαίσιο προστασίας των υδατικών πόρων και θεωρεί το νερό ως περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό αγαθό. Ένα από τα κύρια εργαλεία που εισάγει η Οδηγία Πλαίσιο είναι η ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών νερού, ορίζοντας ως συνιστώσες αυτού όχι μόνο το οικονομικό κόστος, αλλά και το περιβαλλοντικό κόστος και το κόστος φυσικών πόρων. Είναι μια Οδηγία που ενσωματώθηκε στο εθνικό θεσμικό πλαίσιο με το Ν. 3199/2003, που εκδόθηκε για την εφαρμογή της.
Κύρια νέα στοιχεία που φέρνει οδηγία είναι:
- Η εφαρμογή ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδατικών πόρων σε επίπεδο λεκάνης απορροής.
- Η εφαρμογή μιας συνδυασμένης προσέγγισης για τον έλεγχο της ρύπανσης καθορίζοντας τόσο όρια εκπομπών ρύπων όσο και στόχους για την επίτευξη της
επιθυμητής ποιότητας των υδατικών σωμάτων. - Η αναγνώριση ότι η τιμολόγηση νερού αποτελεί βασικό εργαλείο για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων και θέτει τους στόχους και τις προτεραιότητες που πρέπει να διέπουν τις πολιτικές τιμολόγησης. (Άρθρο 9.1: «Μέχρι το 2010 τα Κράτη Μέλη εξασφαλίζουν ότι οι πολιτικές τιμολόγησης του ύδατος παρέχουν κατάλληλα κίνητρα στους χρήστες για να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τους υδάτινους πόρους και κατά συνέπεια συμβάλλουν στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της παρούσας οδηγίας…»).
Πριν από την Οδηγία αυτή, ιστορικά, θα αναφέρουμε ότι στις βασικές αρχές που υιοθετήθηκαν σχετικά με το νερό στη Διεθνή Διάσκεψη του Δουβλίνου, το 1992,
τονίζεται ότι:
- το νερό είναι πεπερασμένος και ευαίσθητος φυσικός πόρος, απαραίτητος για τη διατήρηση της ζωής, την ανάπτυξη και το περιβάλλον η διαχείριση του νερού πρέπει να βασίζεται στην αρχή της συμμετοχής της κοινωνίας και οτι το νερό έχει οικονομική αξία σε όλες τις ανταγωνιστικές μεταξύ τους χρήσεις και πρέπει να αναγνωριστεί ως οικονομικό αγαθό.
Το 2002 σε σύνοδο του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη επιχειρήθηκε η βελτίωση της προσέγγισης του νερού ως αγαθό με αξία Οικονομική, Περιβαλλοντική, Κοινωνική,
Πολιτιστική.
Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι οι αξίες και οι αρχές αυτές εμπεριέχουν μια αντίθεση. Αφενός αναγνωρίζεται η σημασία του νερού για τη διατήρηση της ζωής (επομένως θα πρέπει να είναι διαθέσιμο σε όλους), εφετέρου το νερό χαρακτηρίζεται ως οικονομικό αγαθό (γεγονός που συνεπάγεται περιορισμό στην
κατανάλωση για όποιον δεν μπορεί να πληρώσει το αντίτιμο της απόκτησή του).
Ας δούμε όμως την έννοια του Νερού ως φυσικού πόρου.
Η παραδοσιακή προσέγγιση χαρακτηρίζει το νερό: α. ως αγαθό ελεύθερο καθώς μπορεί να αποκτηθεί σε απεριόριστες ποσότητες, χωρίς παραγωγική προσπάθεια και β. ως δημόσιο αγαθό διότι αποτελεί αντικείμενο κοινής ιδιοκτησίας και, κατά συνέπεια, χαρακτηρίζεται από την αρχή της αδιαιρετότητας και της ελεύθερης πρόσβασης στη χρήση του.
Ο χαρακτηρισμός αυτός όμως ισχύει μόνο υπό την προϋπόθεση ότι το νερό είναι προσβάσιμο σε όλους και μάλιστα στις αιτούμενες κάθε φορά (απεριόριστες!!! ;;;) ποσότητες και σε, αντίστοιχη με την χρήση, κατάλληλη ποιότητα.
Η παραδοσιακή προσέγγιση, η οποία αποτέλεσε πιθανότατα την κύρια αιτία για την κακή διαχείριση των υδατικών πόρων, μπορεί να ίσχυε κατά το παρελθόν, σήμερα όμως προσβάλλεται καθώς το πρόβλημα της ανεπάρκειας του νερού, ποσοτικά και ποιοτικά, είναι ορατό σε πολλές περιοχές του πλανήτη αλλά και της χώρας μας (λεκάνες της Θεσσαλίας, αργολικό πεδίο κ.λ.π).
Επιπρόσθετα, σήμερα, η παροχή του νερού, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, δεν είναι δυνατή χωρίς την παραγωγική προσπάθεια και τη κατανάλωση και άλλων πόρων (κεφάλαια, εργασία και φυσικοί πόρο ι). Για να φτάσει το πόσιμο νερό στα σπίτια ή το αρδευτικό νερό στις καλλιεργούμενες εκτάσεις απαιτούνται σημαντικά έργα υποδομής (αντλιοστάσια, αγωγοί μεταφοράς, δίκτυα άρδευσης, μονάδες επεξεργασίας του νερού, κ.ά.) και ενέργειας ( η οποία με την σειρά απαιτεί την χρήση άλλων φυσικών πόρων, πολλές φορές, μη ανανεώσιμων ….).
Στο πλαίσιο αυτό η οικονομική διάσταση του νερού όντας, με την επικύρωσή της σε διεθνές επίπεδο, μια από τις αξίες που χαρακτηρίζουν το αγαθό αυτό,
αποτελεί παράλληλα μια παράμετρο ενδυνάμωσης της Περιβαλλοντικής, Κοινωνικής και Πολιτιστικής διάστασής του. Διότι πως είναι δυνατό να αναδειχθούν η Περιβαλλοντική και η Κοινωνική του διάσταση όταν η υπερεκμετάλλευση, η κατασπατάληση και γενικότερα η ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση του πόρου, του υπέρτατου αυτού αγαθού για την επιβίωση και το ευ ζην όλων των έμβιων όντων, οδηγεί στην σπανιότητα και την έλλειψή του.
Η εφαρμογή λοιπόν μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδατικών πόρων σε επίπεδο λεκάνης απορροής πρέπει να βασίζεται στην αρχή της συμμετοχής της κοινωνίας και βάσει αυτού πρέπει να επιβάλλει πολιτικές ενιαίας κοστολόγησης και τιμολόγησης του νερού.
Η Κοστολόγηση και Τιμολόγηση στην περιοχή δραστηριοποίησης της ΕΥΔΑΠ.
Μετά από αυτά θα πρέπει να δούμε συγκεκριμένα την επιβάρυνση στα τιμολόγια της ΕΥΔΑΠ που θα επιφέρει η εφαρμογή της ΚΥΑ Κοστολόγησης και Τιμολόγησης του νερού. Πρόκειται για το νερό ύδρευσης του μισού, σχεδόν, πληθυσμού της χώρας. Σύμφωνα με την υπό διαβούλευση ΚΥΑ για έγκριση γενικών κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος για διάφορες χρήσεις και των κανόνων και μέτρων βελτίωσης των υπηρεσιών αυτών, στον υπολογισμό του κόστους λαμβάνουν μέρος :
Το Χρηματοοικονομικό κόστος: Είναι η οικονομική αποτίμηση του κόστους για όλα τα έργα, τις υποδομές και τις διαδικασίες που είναι απαραίτητες για τις υπηρεσίες παροχής ύδατος, για τις χρήσεις ύδατος. Το χρηματοοικονομικό κόστος περιλαμβάνει το κόστος κεφαλαίου, το λειτουργικό κόστος, το κόστος συντήρησης και το κόστος διοίκησης .
Μέχρι σήμερα, η πλειοψηφία των υφιστάμενων υποδομών αναπτύχθηκε με σημαντικές κρατικές και ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις. Ο σχεδιασμός και η τεχνικο-
οικονομική αξιολόγηση αυτών δεν έλαβε υπόψη στις περισσότερες περιπτώσεις ανάκτηση κόστους για επιχορηγήσεις αλλά μόνο για την ίδια συμμετοχή. Ταυτόχρονα, όπως και στις περισσότερες χώρες της Νότιας Μεσογείου, υπάρχει ακόμα η ανάγκη για κατασκευή επιπλέον υποδομών, που κρίνονται απαραίτητες για την επίτευξη τοπικών και περιφερειακών αναπτυξιακών στόχων.
Είναι προφανές ότι στο σημερινό τιμολόγιο της ΕΥΔΑΠ λαμβάνονται υπόψη όλα τα μεγέθη που περιλαμβάνονται στο Χρηματοοικονομικό κόστος. Άρα το νέο τιμολόγιο δεν θα επιβαρυνθεί από το νέο τρόπο κοστολόγησης. Το κόστος κεφαλαίου είναι σαφές ότι δεν περιλαμβάνει τα υφιστάμενα και αποσβεσμένα έργα.
Επιπλέον δεν φαίνεται να υπάρχει ακόμα η ανάγκη για κατασκευή επιπλέον υποδομών, που κρίνονται απαραίτητες για την επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων
υπό την έννοια ότι οι επεκτάσεις, η λειτουργία και η συντήρηση περιλαμβάνονται στο σημερινό τιμολόγιο.