Του Αντώνη Ξανθάκη, Πρώην Γενικού Διευθυντού της ΕΥΔΑΠ.
ΣΔΙΤ στην ΕΥΔΑΠ Παγίων! Σκέψεις και προβληματισμοί
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Βλέποντας τον γεωφυσικό χάρτη της Αρχαίας Ελλάδας, ένας εξωγήινος εύκολα μπορούσε να προβλέψει ποιά πόλη θα αποκτούσε ηγετική θέση στον ελλαδικό χώρο.
Όμως δίπλα ο βοηθός του, εξωγήινος κι αυτός αλλά και ο οποιοσδήποτε ντόπιος θα του επεσήμαινε την δυσκολία υδροδότησης αλλά και σίτισης μιας πολυπληθούς πόλης όπως η Αθήνα, μια και δεν υπήρχαν επαρκείς ποσότητες νερού κοντά στην πόλη.
Πράγματι η Ιστορία Ύδρευσης της Αθήνας βρίθει περιστατικών ακραίας λειψυδρίας, με τα όποια προβλήματα τις ακολουθούσαν, και τούτο παρά την εκτέλεση φαραωνικών για την εποχή τους έργων.
Τεχνικό θαύμα εφάμιλλο της Ακρόπολης πολλοί θεωρούν το Αδριάνειο Υδραγωγείο που υδροδοτούσε την Αθήνα, από πηγές των υπωρειών της Πάρνηθας.
Αν επικεντρωθούμε στα τελευταία 90 χρόνια βλέπουμε διαδοχικά την κατασκευή των έργων Μαραθώνα, πηγών Κάτω Σουλίου, φράγματος Ασωπού και γεωτρήσεων Αγίου Θωμά, Υλίκης, γεωτρήσεων Καλάμου και Μαυροσουβάλας, Μόρνου και Ευήνου.
Η χώρα ήταν πάμπτωχη και η οικονομική αφαίμαξη των διαδοχικών έργων ύδρευσης στερούσε πολύτιμους πόρους από άλλες δράσεις. Ακόμα, οι υποδομές ήταν ανεπαρκέστατες. Για τα έργα Μαραθώνα η Ούλεν διάνοιξε δρόμους, βελτίωσε το λιμάνι της Χαλκίδας, έφτιαξε σιδηροδρομική γραμμή, εργοστάσιο και γραμμή μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και πολλά άλλα.
Τριανταπέντε χρόνια αργότερα ο κάμπος Αυλώνα, σαράντα χιλιόμετρα από την Αθήνα, δεν είχε ακόμα εξηλεκτρισθεί. Η Ούλεν αναγκάσθηκε να κατασκευάσει εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και γραμμές μεταφοράς για τις ανάγκες των γεωτρήσεων Αγίου Θωμά, πέρα από το τεράστιο για την εποχή του έργο της μεταφοράς του νερού στην Αθήνα.
Χάριν της Ιστορίας αναφέρω ότι η Γαλλική Εταιρεία που προσπάθησε να διανοίξει σήραγγα μεταξύ Υλίκης και Παραλίμνης, πριν από την έλευση της Αγγλικής Εταιρίας της Κωπαϊδας, κατασκεύασε προβλήτα και μετέφερε τον εξοπλισμό της με φορτηγίδα από την μια πλευρά της Υλίκης στην άλλη. Γύρω στο 1900 αλλά και πολύ μεταγενέστερα η διάνοιξη δρόμων ήταν δύσκολη και δαπανηρή υπόθεση.
Όλα, σχεδόν τα έργα είχαν προβλήματα. Κύριο ότι όλα γινόταν κατόπιν εορτής και, μέχρι να ολοκληρωθούν, οι ανάγκες σε νερό είχαν καταστεί πιεστικές με αποτέλεσμα η Εταιρεία να προσφεύγει σε «πατέντες» προκειμένου να ικανοποιήσει την ζήτηση.
Στην Υλίκη και τον Μόρνο χρησιμοποιήθηκε άρον-άρον το τμήμα των υδραγωγείων που είχε ολοκληρωθεί καθώς και προσωρινές εγκαταστάσεις άντλησης, ενώ στον Εύηνο η ΕΥΔΑΠ κατασκεύασε προσωρινή υδροληψία μια και η ολοκλήρωση του φράγματος καθυστερούσε.
Δεύτερο πρόβλημα, τα κατασκευαστικά λάθη, οι κακοτεχνίες και οι ελλείψεις που δικαιολογούνται σε κάποιο βαθμό από την φύση των έργων, που ήταν πρωτόγνωρα για τα ελληνικά δεδομένα.
Στον Μόρνο χρειάστηκαν είκοσι χρόνια, πολλές δύσκολες επεμβάσεις από την ΕΥΔΑΠ και το ΥΠΕΧΩΔΕ καθώς και η σημαντικότατη οικονομική συμμετοχή της Ε.Ε. μέσω του Ταμείου Συνοχής για να αντιμετωπισθούν οι παιδικές ασθένειες του Υδραγωγείου, αλλά και του Φράγματος.
Που ακόμα και σήμερα, σαράντα χρόνια μετά τα εγκαίνια του έργου, μας επισκέπτονται κατά καιρούς. Τώρα έγιναν ασθένειες ενηλικίωσης.
Τρίτο πρόβλημα, οι περίοδοι εμμένουσας ξηρασίας, με χειρότερη των τελευταίων χρόνων αυτήν της περιόδου 1988-1993. Οι εμμένουσες ξηρασίες ανέδειξαν, ήδη από αρχές την δεκαετία του ´60 το μέγα πρόβλημα του έργου της Υλίκης το οποίο, εκτός από τραγικά υποδιαστασιολογημένο, παραδόθηκε και ημιτελές σε ότι αφορά την υδροληψία του.
Ενώ η στάθμη της λίμνης μπορεί, θεωρητικά να κυμανθεί μεταξύ του υψομέτρου 40 μέτρων υπεράνω θαλάσσης, που είναι ο πυθμένας, και του 80 μ.υ.θ., που βρίσκεται η υπερχείλιση, στην πράξη μόνο από τις υψηλές στάθμες μπορούσε να γίνει απόληψη, μέχρι λίγο πιο κάτω από το 70 μ.υ.θ.
Ο λόγος ήταν η μη κατασκευή από το ΥΠΕΧΩΔΕ, λόγω τεχνικών δυσχερειών, της σήραγγας που προέβλεπε η μελέτη του έργου από τον πυθμένα του αντλιοστασίου μέχρι σχεδόν το βαθύτερο σημείο της λίμνης.
Η παράλειψη αυτή απαίτησε υπερπροσπάθεια από την πλευρά της ΕΥΔΑΠ που έπρεπε να μελετήσει, να κατασκευάσει, να εγκαταστήσει και να λειτουργήσει σε σύντομο χρονικό διάστημα πλωτά αντλιοστάσια που όμοιά τους δεν είχε ξαναφτιάξει κάποιος στο ελλαδικό χώρο.
Έπρεπε ακόμα να τα λειτουργήσει σε στάθμες τόσο χαμηλές που κανένα ανθρώπινο μάτι δεν είχε ξαναδεί την λίμνη, τα 45 μ.υ.θ., οχτώ μέτρα πιο κάτω από την ιστορική στάθμη, αυτήν που είχε προτού κατακλυσθεί από τα νερά της Κωπαίδας.
Τα πλωτά και τα μύρια όσα προβλήματα ανέκυπταν κάθε μέρα, συνέβαλαν ώστε η Διεύθυνση Υδροληψίας να ήταν η πολυπληθέστερη της ΕΥΔΑΠ με μακράν τον υψηλότερο Προϋπολογισμό.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η ΕΥΔΑΠ, πριν από την έλευση του έργου του Μόρνου είχε μεγαλύτερη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από την πόλη του Βόλου.
Πρέπει να πούμε εδώ ότι η Ούλεν κληροδότησε στο διάδοχο σχήμα, την Ελληνική Εταιρεία Υδάτων, μια ισχυρή παράδοση στις αυτοκατασκευές και την αυτενέργεια των Τεχνικών γενικότερα. Οι εργολαβίες ήταν άγνωστη λέξη, όπως και οι εξωτερικοί μελετητές.
Τα τελευταία 90 χρόνια η Ούλεν/ΕΕΥ/ΕΥΔΑΠ λειτούργησε σαν το μακρύ χέρι της Πολιτείας μέσω του Υπουργείου τότε Δημοσίων Έργων και σήμερα Υποδομών. Προτείνοντας, συμβουλεύοντας, εκτελώντας έργα, βοηθώντας Περιφέρειες, Δήμους, Κοινότητες, τον Οργανισμό Κωπαΐδας.
Η δράση της δεν περιορίσθηκε στην περιοχή ευθύνης της και λίγο παραπέρα. Έχει βοηθήσει με την αποστολή Μηχανικών και εξειδικευμένων Τεχνιτών, καθώς και εξοπλισμού, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της χώρας, από τα Κόμαρα και το Πέπλο Φερών του Έβρου μέχρι τα Επτάνησα και την Κρήτη. Χωρίς να ξεχνά τα νησάκια ακριβώς στο κέντρο της, για τα οποία συνέστησε ειδικό παρακλάδι, την ΕΥΔΑΠ Νήσων.
Σε ότι αφορά τις υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι η ΕΥΔΑΠ λειτούργησε σαν τον αγαθό γίγαντα στον ελλαδικό χώρο. Ένας γίγαντας που όχι μόνο δεν εκμεταλλεύθηκε οικονομικά ούτε την δεσπόζουσα θέση του ούτε την μονοπωλιακή του πρόσβαση στο 40% των υδρευομένων της Χώρας, αλλά πάσχιζε πάντα να βρει και να υλοποιήσει τις βέλτιστες λύσεις.
Όταν μια Πολιτεία, οπουδήποτε στον πλανήτη, αναθέτει κάποιο έργο με την διαδικασία ΣΔΙΤ στοχεύει είτε σε καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα σε σχέση με την προϋπάρχουσα κατάσταση, ή σε «καλύτερο έργο» ή όπου αυτό είναι εφικτό, και τους δυο στόχους ταυτόχρονα.
Αυτό ακριβώς θα προσπαθήσει να κάνει το Υπουργείο Υποδομών με την ΕΥΔΑΠ Παγίων, το κομμάτι δηλαδή της ΕΥΔΑΠ που του «ανήκει».
Ο υπό πρόσληψη Τεχνικός Σύμβουλος εκτιμάται ότι:
-Θα προτείνει νέα έργα και επεμβάσεις σε υφιστάμενα έργα και θα τις κοστολογήσει, και
-Θα συντάξει τις Τεχνικές Προδιαγραφές συντήρησης και λειτουργίας των εγκαταστάσεων, προκειμένου η Πολιτεία να προχωρήσει σε Διεθνή Διαγωνισμό για την Διαχείριση, Λειτουργία και Συντήρηση του Εξωτερικού Υδροδοτικου Συστήματος.
Μένει να δούμε, στο δεύτερο μέρος του κειμένου που θα αναρτηθεί την Παρασκευή, τι μπορεί να πάει στραβά με αυτό το εγχείρημα.
Γιατί, όπως είναι γνωστό, ότι μπορεί να πάει στραβά, θα πάει…
Σ.Δ.Ι.Τ στην ΕΥΔΑΠ Παγίων.
ΣΔΙΤ στην ΕΥΔΑΠ Παγίων! Σκέψεις και προβληματισμοί
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Σκεφθείτε μια μικροποσότητα νερού, ένα λίτρο ας πούμε, που ξεκινά αυτή την στιγμή από τον Μόρνο για να φθάσει μετά από δυο μέρες στη βρύση του σπιτιού σας.
Βρίσκεται σε διαρκή ροή, στάσιμο είναι μονάχα πίσω από την κλειστή βρύση σας -μέχρι να την ανοίξετε.
Πότε αισθάνεστε μεγαλύτερη σιγουριά, όταν έχετε να κάνετε με έναν Πάροχο υπηρεσιών Ύδρευσης η όταν έχετε να κάνετε με δυο διαδοχικούς;
Σήμερα την ευθύνη από τον Μόρνο μέχρι τον υδρομετρητή σας έχει η ΕΥΔΑΠ.
Αύριο με το ΣΔΙΤ, η Διαχείριση, Λειτουργία και Συντήρηση «σαλαμοποιείται», την ευθύνη από τον Μόρνο μέχρι την είσοδο των Διυλιστηρίων θα έχει κάποιος Ιδιώτης. Που σημαίνει, εκτός των άλλων, ότι, αν για κάποιο λόγο δεν έχετε καλής ποιότητας νερό στην βρύση σας, η δεν έχετε καθόλου νερό, ο ένας Πάροχος θα επιρρίπτει τις ευθύνες στο άλλον, εκτός αν και οι δυο μαζί σε αγαστή συνεργασία τις επιρρίπτουν στον Υπουργείο Υποδομών.
Το οποίο μέχρι σήμερα σοφά απέφευγε την λειτουργία εγκαταστάσεων, τις παρέδιδε στους αρμόδιους φορείς για να τις λειτουργήσουν εκείνοι.
Αν μου πείτε ότι τελικά προτιμάτε δυο ανεξάρτητους Παρόχους να φθάνουν στην πόρτα του σπιτιού σας θα σας πω ότι για τεχνικούς λόγους αυτό δεν γίνεται, δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο.
Μελλοντικά λοιπόν θα έχουμε είτε λειτουργία-σαλάμι, με δυο ή και περισσότερες φέτες, ή ενιαία λειτουργία από Ιδιώτη ή ΔΕΚΟ.
Να θυμηθούμε ακόμα ότι από την ΕΥΔΑΠ απεσχίσθη η ΕΥΔΑΠ Παγίων με το σκεπτικό ότι, ενώ η ΕΥΔΑΠ μπορούσε να ιδιωτικοποιηθεί εν μέρει, μέχρι το 49%, το πολλαπλάσια πιο ευαίσθητο Εξωτερικό Υδροδοτικό Σύστημα(Ε.Υ.Σ) έπρεπε να μείνει στο Δημόσιο, μακριά από τα χέρια Ιδιωτών.
Και τούτο επειδή το νερό αποτελεί έναν ζωτικής σημασίας φυσικό πόρο που σπανίζει, άρα θα πρέπει διαχρονικά να γίνεται η βέλτιστη διαχείριση, λειτουργία και συντήρηση των εγκαταστάσεων. Γιατί όποιες ποσότητες σπαταλά ο Πάροχος, ή κάποιος χρήστης, τις στερεί από κάποιον άλλο.
Όμως με το Σ.Δ.Ι.Τ το Ε.Υ.Σ παραδίδεται κατά 100% στα χέρια Ιδιώτη, επειδή στην ουσία κουμάντο κάνουν αυτοί που βρίσκονται πάνω από το έργο, όχι τα στελέχη του Υποδομών από τα γραφεία τους στην οδό Φαναριωτών. Στην Υλίκη ο Μηχανικός που πήγαινε κάθε μέρα εκεί, βρέξει-χιονίσει, δεν αποφάσιζε μόνο για τα τρέχοντα, οι εισηγήσεις του γινόταν κατά κανόνα δεκτές.
Διαχρονικά το Υπουργείο έχει μονάχα την γενική ευθύνη και την υψηλή εποπτεία, τον Υπουργό θα ψέξουν τα ΜΜΕ αν «κάτσει η στραβή στη βάρδια του»!!
Αν προχωρήσει το Σ.Δ.Ι.Τ το βέλτιστο σενάριο είναι εκείνο όπου ο Ιδιώτης συνεργάζεται αρμονικά με την ΕΥΔΑΠ με γνώμονα αποκλειστικά το συμφέρον των υδρευομένων. Όμως ακόμα και με αυτό το σενάριο το κόστος του νερού αυξάνει, όπως και οι σκοτούρες του Υποδομών.
Άλλα σενάρια, λιγότερο καλά, μας βάζουν σε μεγάλες περιπέτειες….
Τέλος, σε ότι αφορά το επιτελικό κομμάτι του Σ.Δ.Ι.Τ, δηλαδή τα νέα έργα στο Ε.Υ.Σ και οι απαιτούμενες επεμβάσεις στα υφιστάμενα έργα, ας μου επιτραπεί να καταθέσω την προσωπική μου εμπειρία.
Στην κορύφωση της εμμένουσας ξηρασίας, τον Μάιο 1993, είμαι στο γραφείο ενός άλλου Καραμανλή, επίσης Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, του Αχιλλέα. Με την ιδιότητα του μέλους της Επιτροπής Αξιολόγησης έχω ήδη πείσει τον Νίκο Δαμαλίτη, Διευθύνοντα Σύμβουλο, και τον παλαιότερα Καθηγητή του Τομέα Υδραυλικών Πόρων Δημήτρη Χριστούλα, Πρόεδρο της ΕΥΔΑΠ, ότι το πανάκριβο και αχρείαστο έργο απόληψης νερού από την λίμνη Τριχωνιδα, αν υλοποιηθεί, θα σημάνει την καταστροφή της Εταιρείας.
Ο Πρόεδρος και ο Διευθύνων πείστηκαν μεν αμέσως αλλά δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν την μήνι του Υπουργού. «Πήγαινε εσύ, θα του τα πεις καλύτερα!» μου λένε.
Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Αξιολόγησης, Καθηγητής Υδρολογίας και Υδραυλικών Έργων και μετέπειτα Πρύτανις Θέμης Ξανθόπουλος πείθεται κι αυτός, παρ´ όλο που δεν γνωρίζει τα της ΕΥΔΑΠ. Δηλώνει όμως αναρμόδιος για οποιαδήποτε παρέμβαση.
Φεύγω από το Γραφείο άπρακτος, ο Υπουργός είναι αμετάπειστος, το έργο θα προχωρήσει.
Το μόνο που μας μένει είναι να καθυστερήσουμε τις διαδικασίες όσο πάει, μήπως συμβεί κάποιο θαύμα. Εδώ πρωταρχικό ρόλο παίζει ο Νίκος Δίκης, εκλεκτός συνάδελφος και φίλος που δεν είναι πια κοντά μας. Χρησιμοποίησε όλα τα κόλπα που είναι γραμμένα στο βιβλίο, και μερικά ακόμα δικής του επινόησης.
Τελικά η λύτρωση ήλθε από τον βουλευτή Γιώργο Συμπιλίδη που ανέτρεψε την Κυβέρνηση Μητσοτάκη στις 9 Σεπτεμβρίου 1993, λίγες μέρες πριν από την υπογραφή της Σύμβασης.
Στην ΕΥΔΑΠ κάνουμε τη δουλειά μας χωρίς φανφάρες και κυρίως ευσυνείδητα, με αποτέλεσμα κάμποσες φορές να έχουμε έλθει σε αντίθεση ΚΑΙ με την Πολιτεία.
Άραγε θα μπορέσει στην επόμενη εμμένουσα ξηρασία κάποιο στέλεχος της Εταιρείας Σ.Δ.Ι.Τ να ενεργήσει ανάλογα; Το εύχομαι, αλλά δεν το πιθανολογώ.
