του Μανώλη Μαστοράκη, μέλους του Δ.Σ. του Συλλόγου Προσωπικού ΕΥΔΑΠ
Ξεκινώντας είμαι υποχρεωμένος να αναφέρω ότι η πρόταση του ΣΕΚΕΣ στο κομμάτι που αφορά την αξιολόγηση των θέσεων ευθύνης ενσωματώνει ορισμένα στοιχεία εργατικού ελέγχου που έστω και αν δεν το τολμήσαμε στο όλον του το βλέπω ως θετική εξέλιξη.
Αναφέρεται χαρακτηριστικά στην πρόταση του ΣΕΚΕΣ ως προς τον τρόπο και τα κριτήρια στελέχωσης των θέσεων αυξημένης ευθύνης:
- Θέση ευθύνης είναι κάθε θέση εργασίας.
- Προκήρυξη όλων των θέσεων αυξημένης ευθύνης (από Γενικούς Διευθυντές έως τμηματάρχες), με περιγραφή προσόντων και προϋποθέσεων, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (πχ 3 χρόνια). Στοχοθεσία για κάθε θέση και περίοδο.
- Ανακλητότητα. Μετά τη λήξη της θητείας επιστροφή στην προηγούμενη θέση εργασίας. (Στο θέμα της ανακλητότητας αυτό που δεν αναλύθηκε διεξοδικά είναι ότι εάν εφαρμοζόταν ο εργατικός έλεγχος, όπως αναφέρεται στην ανάλυση παρακάτω, στο θέμα που απασχόλησε το προσωπικό με τις άδειες η λύση θα ήταν δεδομένη και αποτελεσματική (άμεση καρατόμηση) αυτό ζήταγε ο κόσμος της ΕΥΔΑΠ, τότε αλλά πολύ αμφιβάλω αν θα το δει με τις σημερινές διαδικασίες που υφίστανται)
- Υποβολή υποψηφιοτήτων. Βιογραφικά. (Σύνολο, τριών ομάδων κριτηρίων επιλογής με ποσοστώσεις. Αντικειμενικά (τυπικά προσόντα, ειδικά προσόντα, εμπειρία κλπ), υποκειμενικά (προσωπικότητα, συνέντευξη κλπ), γνώμη εργαζομένων υπηρεσιακής μονάδας εδώ θα έπρεπε να αναφέρεται σε τι ποσοστό θα λαμβάνεται υπόψιν η άποψη των από κάτω)
- Αιτιολογημένη και δημοσιοποιούμενη επιλογή από επιτροπή. Αιτιολογημένη και δημοσιοποιούμενη επιλογή των τριών επικρατέστερων υποψηφίων για κάθε θέση. (Η τελική επιλογή θα γίνεται από συμβούλιο τοποθετήσεων. Εδώ το ΣΕΚΕΣ δεν εμβαθύνει στις επιτροπές που κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να είναι μια επιτροπή εργαζομένων που θα προκύψει από δημόσια κλήρωση από όλες τις βαθμίδες από τον εργάτη έως τον επιστήμονα.)
- Όχι ανάθεση διαμόρφωσης οργανογράμματος και επιλογής σε ιδιωτική εταιρία.
Τέλος, ενώ η πρόταση του ΣΕΚΕΣ είναι ολοκληρωμένη όσο μπορεί να είναι, και από τις έως τώρα συζητήσεις με συναδέλφους στη σωστή κατεύθυνση, θα πρόσθετα ακόμα μια παράγραφο που θα διασφάλιζε την ΕΥΔΑΠ και την λειτουργία της ανεξαρτήτως πολιτικών εξελίξεων που όλοι μας έχουμε βιώσει στο πετσί μας όταν οι διοικήσεις φεύγουν οι εργαζόμενοι να μένουν να μαζεύουν τα αποκαΐδια της κάθε πολιτικής αλλαγής και επιλογής και ξανά μανά από την αρχή
Διασφάλιση από την διοίκηση μέσω τροπολογίας του κανονισμού ότι ο Διευθύνων Σύμβουλος θα προέρχεται από τα σπλάχνα των εργαζομένων, με τη λογική της γνώσης του αντικειμένου. Πρέπει επιτέλους να μπει ένα τέλος στην κομματικοποίηση των ΔΕΚΟ. Δεν είναι αποδεκτό ούτε από μας, ούτε από την κοινωνία, όποτε προκύπτουν πολιτικές αλλαγές να φορτωνόμαστε την κάθε πολιτική επιλογή των κυβερνήσεων με την καλύτερη των περιπτώσεων στους διορισθεντες να υπάρχει έλλειμμα γνώσης του αντικειμένου και συνήθως να προέρχονται από κλάδους άσχετους με τον κύκλο του νερού.
Δυο λόγια για την διαβούλευση: Δεν θα εξετάσω καν τους σκοπούς και τους λόγους που έκανε η διοίκηση την διαβούλευση, παρότι έχω συγκεκριμένη άποψη. Θεωρώ θετικό ότι έγινε και τα αποτελέσματα και οι προτάσεις όσες κατατέθηκαν δεσμεύουν την διοίκηση να τις λάβει υπόψιν.
Δεν θα σχολιάσω καν αυτά που ειπώθηκαν στον Περισσό για την πρόταση μας, ότι είναι συγκεντρωτική, λες και το μοντέλο της διοίκησης όπως είναι σήμερα είναι διαφορετικό. Ο Διευθύνων διατάζει και οι γενικοί χορεύουν. Αυτό ισχύει και ας μην κρυβόμαστε.
Η εποχή των πρόθυμων για εμένα αλλά και για τους συντρόφους μου έχει περάσει ανεπιστρεπτί και κάθε προσπάθεια συντήρησης του υδροκέφαλου τέρατος που υφίσταται θα είναι παταγώδης αποτυχία και στην ουσία θα δικαιώσει αυτούς που μίλαγαν για προσχηματικές διαδικασίες.
Ας μιλήσουμε τώρα για εργατική διαχείριση και εργατικό έλεγχο μια έννοια εσκεμμένα παρεξηγημένη από τα λόμπι της εξουσίας.
Στην ΕΥΔΑΠ κατά την άποψη μου επιβάλλεται ενός είδους εργατικής διαχείρισης.
Α) Θα πρέπει να εκλέγονται συλλογικές διευθύνσεις από τις γενικές συνελεύσεις των εργατών των υπαλλήλων και όλου του προσωπικού που υπάγεται στην εκάστοτε εξουσία της διοίκησης των διευθυντών και των προϊσταμένων
Β) Τα συλλογικά αυτά όργανα διεύθυνσης είναι, ανακλητά από την εργατική συνέλευση που τα εξέλεξε λογοδοτούν στη γενική συνέλευση των εργαζομένων, της οποίας οι αποφάσεις είναι υποχρεωτικές και δεν μπορούν να αναιρεθούν από τη διεύθυνση παρά μόνο από τον ανώτερο κρίκο της εργατικής εξουσίας,το εργασιακό συμβούλιο
Γ) Με την προσέλκυση και την συμμετοχή όλου προσωπικού στην υπόθεση της διακυβέρνησης και της διεύθυνσης της εταιρείας,όλοι οι εργαζόμενοι συνηθίζουν στο έργο της διοίκησης και της διεύθυνσης και όταν και οι άλλες προϋποθέσεις εκπληρωθούν έρχεται μια εποχή που δεν διοικεί κανένας, η εποχή όπου κατακτήθηκε η κοινωνική ιδιοκτησία, (η εποχή του σοσιαλισμού), αλλά επειδή αυτό αργεί ας μείνουμε στην συμμετοχή όλου του προσωπικού
Τα όργανα του εργατικού ελέγχου και οι αρχές συγκρότησης και λειτουργίας τους
Τον εργατικό έλεγχο στην ΕΥΔΑΠ μπορούν να τον ασκήσουν εκλεγμένα όργανα του προσωπικού μέσα από εργατικές επιτροπές, ειδικά εκλεγμένες επιτροπές ελέγχου. Οι εργατικές επιτροπές, ωστόσο θα είναι τα κατεξοχήν όργανα άσκησης του εργατικού ελέγχου στην διοίκηση και στον έλεγχο άσκησης του έργου.
Οι εργατικές επιτροπές θα εκλέγονται από όλους τους εργάτες και υπαλλήλους της επιχείρησης, συνδικαλισμένους και μη, ανεξάρτητα από ειδικότητα, φύλο θα είναι όργανα αιρετά, κάθε στιγμή ανακλητά και η δράση τους διαφανής και σε πλήρη δημοσιότητα.
Η αιρετότητα είναι σημαντικό στοιχείο αν πρόκειται πραγματικά για γνήσια εργατικά όργανα. Οι εργατικές επιτροπές (συμβούλια) ως όργανα του εργατικού ελέγχου πρέπει να αποτελούνται αμιγώς από μισθωτούς της ΕΥΔΑΠ. Σε περίπτωση μεικτών οργάνων ελέγχου όπου δηλαδή συμμετέχουν και εκπρόσωποι των μετόχων, οι εργαζόμενοι πρέπει να αποτελούν την πλειοψηφία ή να έχουν το δικαίωμα του βέτο. Οι αποφάσεις τους πρέπει να είναι υποχρεωτικές για την διοίκηση της επιχείρησης
Η αιρετότητα είναι πολύ σημαντικό στοιχείο αλλά όχι αρκετό για μια πραγματική διαδικασία ελέγχου της εταιρείας. Η αιρετότητα πρέπει να συνοδεύεται οπωσδήποτε με την ανακλητότητα. Οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν σε κάθε στιγμή τη δυνατότητα να ανακαλούν αυτούς που εξέλεξαν στην εργατική επιτροπή.
Το δικαίωμα της ανάκλησης είναι ουσιαστικό γιατί εμποδίζει τους διοικούντες να οργανώνουν αγοραπωλησίες εργατικών εκπροσώπων, μιας και ακυρώνει τις αγοραπωλησίες καθώς μόλις προχωρήσουν στην εξαγορά θα χάσουν τον εξαγορασμένο “εργατικό” εκπρόσωπο, αφού οι εργάτες θα τον ανακαλέσουν αμέσως.
Η ανακλητότητα αποτελεί αποτελεσματικό όπλο στα χέρια της εργατικής τάξης ενάντια στις προσπάθειες διαφθοράς εργατών που εφαρμόζουν οι διοικήσεις.
- Αφαιρεί τη δυνατότητα να υπάρξουν διάφοροι απατεώνες που όπως στα αστικά κοινοβούλια, άλλα υπόσχονται προεκλογικά και εντελώς διαφορετικά πράττουν όταν εκλεγούν.
- Δρα ενισχυτικά και στους ίδιους τους εργατικούς εκπροσώπους και τους εμποδίζει να υποκύψουν και να συμβιβαστούν μόλις βρεθούν στη συντροφιά με τους διοικούντες .
Αλλά και για ένα άλλο λόγο η ανακλητότητα είναι αναγκαία και χρήσιμη. Για τον απλούστατο λόγο ότι η συνέλευση μπορεί να αλλάξει γνώμη, να συνειδητοποιηθεί στην πορεία και να μην την εκφράζει πια η χτεσινή εκλογή της και να θέλει να την αλλάξει.
Με την αλλαγή των συσχετισμών ή της στάσης της συνέλευσης οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να μην περιμένουν 1, 2 ή και 3 χρόνια 5 στην περίπτωση μας ώσπου να μπορέσουν να μαυρίσουν τον εκπρόσωπο που εξέλεξαν, αλλά να είναι σε θέση κάθε στιγμή να τον αντικαθιστούν και να εναρμονίζουν την εκπροσώπηση τους με την επελθούσα νέα κατάσταση.
Το δικαίωμα της ανάκλησης δίνει τη δυνατότητα στους εργαζόμενους να αλλάζουν κάθε στιγμή τους εκπροσώπους τους, είτε γιατί αυτοί πέρασαν στην αντίπερα όχθη, είτε γιατί δεν ανταποκρίνονται πια στα καθήκοντα που τους ανατέθηκαν από τη συνέλευση, είτε γιατί άλλαξαν οι συσχετισμοί.
Η αιρετότητα λοιπόν αποτελεί αποτελεσματικό μέσο μόνο σε περίπτωση που συμπληρώνεται και συνδυάζεται με το δικαίωμα της σε κάθε στιγμή άμεσης ανάκλησης.
Αυτό αποτελεί ένα από τα ουσιαστικά διαφοροποιητικά στοιχεία ανάμεσα στον με επαναστατικό τρόπο εφαρμοζόμενο εργατικό έλεγχο και το γραφειοκρατικό εκφυλισμό του, τα διάφορα συμμετοχικά μοντέλα ταξικής συνεργασίας.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι πουθενά στον καπιταλισμό, σε καμία αστική νομοθεσία δεν αναγνωρίζεται το δικαίωμα της ανάκλησης.
Οι εργατικές επιτροπές δίνουν συνεχώς λόγο στη γενική συνέλευση που τις εξέλεξε, οι αποφάσεις τους και τα αποτελέσματα του ελέγχου τους είναι διαρκώς υπό την έγκριση της συνέλευσης.
Το παράδειγμα της ΠΙΤΣΟΣ στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης παρά το άδοξο τέλος πρέπει να μας δώσει και μαθήματα αλλά και παραδείγματα.
Η πρώτη ουσιαστικά πρακτική εργατικού ελέγχου στη χώρα μας, και ίσως η πιο σημαντική από άποψη διάρκειας και έκτασης, ήταν αυτή που προώθησαν οι εργάτες της ΠΙΤΣΟΣ το 1976 ύστερα από μεγαλειώδεις απεργιακούς αγώνες.
Οι μορφές εργατικού ελέγχου που εφαρμόστηκαν για δυο περίπου χρόνια στη επιχείρηση, ο έλεγχος των προσλήψεων και των απολύσεων μέσω του εργοστασιακού σωματείου, η de facto μείωση των ρυθμών δουλειάς, η κατάργηση των πριμ παραγωγικότητας με ευθύνη του σωματείου, η κατάργηση της ιεραρχίας και η εκδίωξη των χαφιέδων του αφεντικού, μπορεί να μην αποτέλεσαν την αφετηρία ενός κινήματος, όμως στάθηκαν χωρίς αμφιβολία ιστορικής σημασίας νίκες του βιομηχανικού προλεταριάτου, με την έννοια ότι έδειξαν στην πράξη την ικανότητα της εργατικής τάξης να ξεπεράσει τα στενά όρια των οικονομικών διεκδικήσεων και να παρέμβει στο «ιερό άβατο» των σχέσεων εργασίας.
Η εμπειρία της ΠΙΤΣΟΣ, παρά το άδοξο τέλος που είχε, όταν σε μια ξαφνική αντεπίθεση της εργοδοσίας, όχι μόνο χάθηκαν οι κατακτημένες θέσεις των εργατών, αλλά καταστράφηκε στην κυριολεξία το συνδικαλιστικό κίνημα του εργοστασίου, στάθηκε αληθινό σχολειό για τα προχωρημένα τμήματα της εργατικής τάξης που κατανόησαν μέσα από την πείρα τους και τη σημασία αλλά και τα όρια των πρακτικών του εργατικού ελέγχου.
Η απεργιακή ύφεση και η ραγδαία υποχώρηση του εργοστασιακού συνδικαλισμού που ακολούθησε την ψήφιση του ν. 330, η επικράτηση της «νομιμότητας» στη συνδικαλιστική πάλη και η κυριαρχία της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, όπως ήταν φυσικό επέδρασαν αρνητικά και εξαφάνισαν —μετά την ήττα της ΠΙΤΣΟΣ— τα όποια ψήγματα εργατικού ελέγχου είχαν εμφανιστεί.
Θεωρώ ότι έχει έρθει η ώρα να το αντιστρέψουμε και να πάρουμε οι από κάτω τον έλεγχο στα χέρια μας