1. Ο πρόλογος του φόβου, της αισιοδοξίας και της ανάγκης
Το άρθρο αυτό γράφτηκε από φόβο, αισιοδοξία και αίσθηση αναγκαιότητας.
Φόβο ότι αν η παρέμβαση των υγιών παραγωγικών, πνευματικών, κινηματικών, συνδικαλιστικών και πολιτικών δυνάμεων δεν είναι η κατάλληλη οι εξελίξεις θα είναι εξαιρετικά οδυνηρές για την κοινωνία και το περιβάλλον.
Αισιοδοξία ταυτόχρονα ότι υπάρχει διέξοδος και τρόπος να δημιουργήσουμε μια νέα ρεαλιστική ουτοπία που θα σημαίνει άμεση χειροπιαστή βελτίωση για τη νεολαία πρωτίστως αλλά και για όλη την κοινωνία.
Αίσθηση επιτακτικής ανάγκης να τεθεί ως άμεσο επίδικο της περιόδου η δραστική μείωση του εργασίμου χρόνου, σαν ελάχιστη προϋπόθεση να σωθεί η ανθρώπινη κοινωνία από την καταβύθιση σε μία δυστοπία (η οποία είναι εν πολλοίς, ήδη παρούσα). Το αίτημα της απελευθέρωσης του χρόνου από την καταναγκαστική εργασία και της ισοκατανομής του ελεύθερου χρόνου αποτελεί μαζί με το αίτημα για την σωτηρία από την περιβαλλοντική καταστροφή ένα ελάχιστο δίπτυχο για τη διαμόρφωση ενός οράματος μιας σύγχρονης, συλλογικής και δημοκρατικής οργάνωσης της κοινωνίας μας.
Για να σωθούμε από τον περιβαλλοντικό και κοινωνικό όλεθρο στον οποίο οδηγεί η υπερσυσσώρευση του πλούτου και του ελεύθερου χρόνου σε μια παρασιτική ελίτ που απομυζά ως βαμπίρ το ζωογόνο αίμα της φύσης και της κοινωνίας.
2. Εισαγωγή με μερικούς σημαντικούς ιστορικούς σταθμούς στην σύγχρονη πορεία του εργάσιμου χρόνου
Βρισκόμαστε 200 χρόνια μακριά από τους εξεγερμένους που, μέσα στην τρέλα τους, τα έβαλαν με την οθωμανική αυτοκρατορία και την Ιερή Συμμαχία και τελικά τα κατάφεραν. Αλλά και 200 χρόνια μακριά από τους τρελούς που τόλμησαν να θέσουν θέμα 8ωρης ημερήσιας εργασίας όταν η δουλεία και τα σκλαβοπάζαρα δεν είχαν καταργηθεί σε μεγάλο μέρος του πλανήτη και όταν η εργασία στην πολιτισμένη Ευρώπη ήταν για τους εργάτες 10ωρη, 12ωρη ακόμα και 16ωρη ημερήσια υποχρέωση. «Η τρέλα του 8ωρου» ήταν η δήθεν σοβαροφανής πλην όμως συκοφαντική απόφανση του επίσημου συστημικού συρφετού της εποχής. Και αυτοί τελικά τα κατάφεραν.
Βρισκόμαστε 135 χρόνια μακριά από την πρωτομαγιά του 1886 στο Σικάγο που ετέθη με τόσο δυνατό και αιματοβαμμένο τρόπο το αίτημα των τριών οχταώρων (8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ξεκούραση, 8 ώρες ύπνος).
Έχουν παρέλθει ήδη περίπου 100 χρόνια από την καθολική καθιέρωσή του με κυβερνητική απόφαση αρχικά στη νεαρή, τότε Σοβιετική Ένωση (1917) και στη συνέχεια στην Ισπανία (1919) αλλά και από την 1η εφαρμογή του 8ωρου σε μεμονωμένη εταιρία, στην αυτοκινητοβιομηχανία FORD (1926).
Βρισκόμαστε 40 χρόνια μετά την καθολική εφαρμογή της 5μερης εργάσιμης εβδομάδας των 40 ωρών στην Ελλάδα.
Βιώνουμε σε πλήρη εξέλιξη την 4η βιομηχανική επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης και των «έξυπνων» τεχνολογιών, με τις τεχνολογικές εξελίξεις να απογειώνουν την παραγωγικότητα της εργασίας αλλά και τις δυνατότητες της κοινωνίας να ζήσει σε ένα πιο «ανθρώπινο» κόσμο.
Από το 2010, έχει θέσει ως προτεραιότητα στις συλλογικές διαπραγματεύσεις το θέμα της εργάσιμης εβδομάδας 26-28 ωρών την εβδομάδα, το πανίσχυρο συνδικάτο μετάλλου της Γερμανίας (IG Metall), πετυχαίνοντας σημαντικές νίκες σε αυτήν την κατεύθυνση.
Την τελευταία πενταετία έχουν γίνει παγκοσμίως απόπειρες (οι περισσότερες επιτυχημένες) να εφαρμοστεί η δραστική μείωση του εργάσιμου χρόνου. Σε επίπεδο επιχειρήσεων και σε επίπεδο πόλεων, περιφερειών κλπ. Με τη μορφή είτε της 6ωρης εργάσιμης μέρα είτε της 4ημερης εργάσιμης εβδομάδας.
Πολιτικοί ηγέτες, σε διάφορες γωνιές του πλανήτη, αντιλαμβανόμενοι το αδιέξοδο της ανεργίας, θέτουν επί τάπητος προτάσεις δραστικής μείωσης του εργάσιμου χρόνου, χωρίς μείωση αποδοχών και αναζητούν τρόπους θεσμοθέτησης και υλοποίησης.
3. Το δίλλημα της κατεύθυνσης (6ωρο ή 10ωρο;)
Η αντικατάσταση του ανθρώπινου δυναμικού με έξυπνες μηχανές που θα εκτελούν εργασίες με υψηλή ακρίβεια, με ταχύτητα, σε σύντομο χρόνο, χωρίς κόπο και με ελεγχόμενο ρίσκο, θα οδηγήσει είτε στην διόγκωση της ανεργίας, στην κοινωνική περιθωριοποίηση μεγάλων τμημάτων πληθυσμού, στην όξυνση των ανισοτήτων και στην ανισότητα στις απολαβές μεταξύ των εργαζομένων, είτε στη δραστική μείωση του εργάσιμου χρόνου χωρίς μείωση αποδοχών, ενσωματώνοντας το σύνολο του εργατικού δυναμικού στην παραγωγική διαδικασία και δημιουργώντας ένα διαφορετικό κοινωνικό μοντέλο οργάνωσης με θεαματική αύξηση του ελεύθερου χρόνου, χωρίς «σκοτεινές» περιοχές παραγωγικού και κοινωνικού περιθωρίου.
Αυτό το μέγα δίλλημα θα κληθεί να αντιμετωπίσει και να απαντήσει η σύγχρονη κοινωνία σε πολύ ανώτερο επίπεδο και με πολύ μεγαλύτερη ένταση από ότι σε παλαιότερες ιστορικές περιόδους.
Στο δίλλημα θα επιχειρηθεί (και επιχειρείται ήδη) απάντηση είτε διαμορφώνοντας ένα δίπολο τυπικής ή άτυπης αύξησης του εργάσιμου χρόνου με ταυτόχρονη διόγκωση της ανεργίας, ώστε να μη μεταβληθεί η κατανομή του πλούτου από αυτούς που ελέγχουν (κατέχουν ή διαχειρίζονται) τις παραγωγικές δομές και τον παραγόμενο πλούτο, είτε με δραστική μείωση του εργάσιμου χρόνου και απελευθέρωση του χρόνου από την καταναγκαστική εργασία, δημιουργώντας πραγματικό ελεύθερο χρόνο προσβάσιμο για όλους.
Η απαίτηση και το δικαίωμα όλων στην ισότιμη πρόσβαση και στην ισοκατανομή του ελεύθερου χρόνου πρέπει να είναι το επόμενο βήμα (από τις διεκδικήσεις για ίση ή δίκαιη κατανομή του πλούτου) στις διεκδικήσεις της εργατικής και κοινωνικής πλειοψηφίας ενάντια σε ότι και όποιον εμποδίζει αυτήν την πρόσβαση. Ο χρόνος ανεργίας και ο χρόνος εργασίας (πέραν του απολύτως κοινωνικά αναγκαίου) είναι χρόνος νεκρός για τον άνθρωπο. Είτε χρόνος ζόμπι, είτε χρόνος καταναγκασμού.
4. Χρόνος εργασίας και χρόνος λειτουργίας
Η προσπάθεια συσχέτισης του ανθρώπινου εργάσιμου χρόνου με τον χρόνο λειτουργίας μιας επιχείρησης (και της οικονομίας γενικότερα) είναι ο μοχλός υποταγής των εργαζομένων σε μια λογική επέκτασης της καπιταλιστικής δραστηριότητας («ανάπτυξη» θα το ακούσετε με κομψό προπαγανδιστικό τρόπο) στο 24/7/365 (24 ώρες την εβδομάδα, 7 μέρες την εβδομάδα, 3 μέρες το χρόνο), σε κάθε τομέα παραγωγικής, οικονομικής αλλά και κοινωνικής δραστηριότητας. Επιχειρείται είτε επέκταση του εργάσιμου χρόνου λόγω αυξημένων ή επεκτεινόμενων λειτουργικών αναγκών της επιχείρησης (πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα η εστίαση) είτε διευθέτηση του τυπικού εργασίμου χρόνου με αντάλλαγμα της επέκταση λειτουργίας της επιχείρησης (ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ). Ο καπιταλισμός επιχειρεί μια βίαιη επέκταση και εμπορευματοποίηση όχι μόνο χωρική (εφόσον επεκτάθηκε κατά μήκος και κατά πλάτος σε όλη την επιφάνεια του πλανήτη επιχειρεί διέξοδο καθ΄ ύψος, στο διάστημα και κατά βάθος, στα βάθη των ωκεανών και του υπεδάφους) ταυτόχρονα επιχειρεί μια βίαιη και πλήρη εμπορευματοποίηση του χρόνου (και πέραν του εργάσιμου) σε όλο το εύρος 24/7/365 και των κοινών αγαθών, ακόμα και των βιοτικών (κατοικία, διατροφή, νερό, υγεία, παιδεία, μετακίνηση, επικοινωνία, ενημέρωση, ελεύθεροι χώροι, πολιτισμός, ρεύμα-ενέργεια).
Έτσι χτίζεται μια φυλακή όπου ο μη εργάσιμος χρόνος (είτε ανεργίας, είτε ανάμεσα στην εργασία ή ανάμεσα στο τυπικό εργάσιμο ωράριο), αντί να είναι ελεύθερος χρόνος με δυνατότητα ελεύθερης και απρόσκοπτης πρόσβασης σε όλα τα κοινά αγαθά αλλά και στην ξεκούραση, σε όλα δηλαδή αυτά που μπορούν να συγκροτήσουν ένα πυρήνα προϋποθέσεων για την ευτυχία κάθε ανθρώπινης ύπαρξης και για τη δημοκρατία στο πλαίσιο μια ελεύθερης συλλογικής κοινωνίας γίνεται χρόνος αδυναμίας για τους (σταθερά, περιστασιακά, ευκαιριακά κλπ) εργαζόμενους, τους ανέργους και τους νέους. Αδυναμία να ξεκουραστούν, να εκπαιδευτούν, να μετακινηθούν, να ενημερωθούν, να ψυχαγωγηθούν, να ιαθούν κλπ. Και έχουμε τα φαινόμενα επέκτασης της «κλασικής» φτώχιας, και εμφάνισης της ενεργειακής φτώχιας, της ψηφιακής φτώχιας κλπ.
Πρέπει λοιπόν να πούμε ΝΑΙ στη διαρκή και απρόσκοπτη λειτουργία των υποδομών και δραστηριοτήτων που διασφαλίζουν την συνεχή και απρόσκοπτη πρόσβαση της κοινωνίας στα αναγκαία κοινά αγαθά αλλά να αρνηθούμε κατηγορηματικά να μετακυλισθεί το κόστος της καπιταλιστικής επέκτασης (χωρικής ή χρονικής) στις “πλάτες” του ελεύθερου χρόνου.
5. Μπορεί να μειωθεί ο εργάσιμος χρόνος;
Κατηγορηματικά ΝΑΙ. Είναι μόνο θέμα πολιτικής απόφασης και καθόλου οικονομικών εμποδίων. Η καλύτερη απόδειξη ότι η μείωση του εργάσιμου χρόνου δεν βάζει εμπόδια στην οικονομία είναι η εφαρμογή του 8ωρου πριν έναν αιώνα. Έκτοτε εκτοξεύτηκε η παραγωγικότητα και η παραγωγή πλούτου και οι άνθρωποι έζησαν σε καλύτερες συνθήκες. Μα τότε γιατί δεν εφαρμόζεται; Δε μπορεί να είναι όλοι τόσο τυφλοί. Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι όλοι τόσο τυφλοί. Αυτό άλλωστε αποδεικνύουν οι επιτυχημένες απόπειρες εφαρμογής 6ωρης εργάσιμης ημέρας ή 4ημερης εργάσιμης εβδομάδας, τα τελευταία χρόνια, ακόμα και σε μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Επιπλέον, τελευταίες μελέτες αποδεικνύουν ότι η παραγωγικότητα των εργαζομένων πέφτει κατακόρυφα μετά την 5η ή την 6η ώρα στη διάρκεια της εργάσιμης μέρας, και ειδικά στις ηλικίες άνω των σαράντα, ενώ αντιθέτως αυξάνεται θεαματικά η παραγωγικότητα και η ικανοποίηση των εργαζομένων εάν οι μέρες εργασίας, στη διάρκεια της εβδομάδας, μειωθούν από πέντε σε τέσσερες .
Όμως συνολικά οι κυρίαρχοι του κόσμου (αυτό που λέμε σύστημα) θεωρούν ότι σκλαβώνοντας τον ελεύθερο χρόνο διασφαλίζουν τον οικονομικό έλεγχο και την πολιτική κυριαρχία τους επί των κοινωνιών.
6. Πόσο να μειωθεί ο εργάσιμος χρόνος;
Τόσο ώστε η κοινωνία να λειτουργεί όλες τις κρίσιμες υποδομές της διαρκώς και να παράγει όλα τα αναγκαία προϊόντα για μια ποιοτική και αξιοπρεπή ζωή όλων και ταυτόχρονα να ενσωματώνει στην παραγωγική διαδικασία το σύνολο του παραγωγικά ενεργού πληθυσμού.
Χωρίς ιδιαίτερες μελέτες μπορεί να υπολογιστεί ότι το όριο της αναγκαίας εργασίας, συνυπολογίζοντας τις παραπάνω προϋποθέσεις είναι πολύ κάτω από το όριο των 30 ωρών εβδομαδιαίως. Και φυσικά η απαίτηση για 30ωρη εργάσιμη εβδομάδα πρέπει να συνοδευθεί από αιτήματα και παρεμβάσεις μείωσης του εργάσιμου χρόνου σε βάση ημερήσια, ετήσια και δια βίου (μείωση του απαιτούμενου εργάσιμου χρόνου για πλήρη συνταξιοδότηση).
7. Μήπως όμως δεν πρέπει να μειωθεί ο εργάσιμος χρόνος;
Μήπως παρά τη δυνατότητα να μειωθεί ο εργάσιμος χρόνος δεν πρέπει οι κοινωνίες να προχωρήσουν σε αυτήν την κατεύθυνση; Μήπως αξίζει να δεσμεύουμε τον ελεύθερο χρόνο μας στην προσπάθεια διαρκούς ανάπτυξης της οικονομίας;
Για όσους πιστεύουν στη μετά θάνατο ζωή ίσως αξίζει να θυσιάσουν χρόνο από την επίγεια ζωή για να κερδίσουν “πόντους” για το αιώνιο επέκεινα. Για όσους όμως πιστεύουν ότι «μια ζωή την έχουμε», ότι ο βιολογικός μας κύκλος σε αυτή τη γωνιά του σύμπαντος είναι χωρικά περιορισμένος και χρονικά πεπερασμένος μάλλον πρέπει να αποφασίσουμε ότι δεν αξίζει να χάσουμε ούτε μια ελεύθερη, από την ανεργία ή την καταναγκαστική εργασία, ώρα.
Προσπαθούμε να δουλέψουμε περισσότερο για να κερδίσουμε περισσότερα και όσο μειώνονται οι μισθοί και οι απολαβές μας τόσο περισσότερο προσπαθούμε θυσιάζοντας από το χρόνο μας για να καλύψουμε το έλλειμα του χρήματος. Όμως όσο παραπάνω χρήμα και να βρούμε δε θα βρούμε παραπάνω χρόνο.
Κινδυνεύουμε λοιπόν, να χάσουμε τη ζωή μας στη προσπάθεια μας να την κερδίσουμε. Πρέπει ΤΩΡΑ να μειωθεί δραστικά ο εργάσιμος χρόνος ώστε να κάνουμε ένα βήμα προς την πρόοδο της ανθρώπινης ελευθερίας.
Στο σημείο αυτό πρέπει να ξαναθυμηθούμε τον Μαρξ:
“Κάθε κερδισμένη ώρα από το κεφάλαιο είναι για τους εργάτες μια πρόοδος της ανθρώπινης ελευθερίας, μια νίκη ενάντια στη δικτατορία του κεφαλαίου, μια ρωγμή ανοιχτή στους τοίχους της εργοστασιακής φυλακής, ένας κόκκος άμμου μέσα στα γρανάζια της μισθωτής σκλαβιάς. Είναι επίσης η κυριότερη, η πιο αποτελεσματική, η πιο συγκεκριμένη μορφή αγώνα ενάντια την ανεργία»
Michael Löwy -Olivier Besancenot, Το «Βασίλειο της Ελευθερίας» (κατά Μαρξ), εκδόσεις Έρασμος
8. Οι τεχνολογικές εξελίξεις και η 4η βιομηχανική επανάσταση «γεννούν» ανεργία;
Η, εν εξελίξει, 4η βιομηχανική επανάσταση δημιουργεί νέα δεδομένα (δυνατότητες αλλά και προβλήματα) που οι κοινωνίες καλούνται ήδη να δώσουν πειστικές, αποτελεσματικές και δίκαιες απαντήσεις. Όλοι έχουμε διαβάσει μελέτες ή εκτιμήσεις για τεράστια νούμερα απώλειας θέσεων εργασίας τους επόμενους μήνες και τα επόμενα χρόνια. Όμως συνειδητά αποκρύπτεται ότι σε αυτές τις εκτιμήσεις και μελέτες υπολογίζουν θέσεις εργασίας με χαρακτηριστικά και εργάσιμη διάρκεια «της 2ης και 3ης βιομηχανικής επανάστασης» και κυρίως ότι (θέλουν να) θεωρούν δεδομένη την ανισοκατανομή του πλούτου και του ελεύθερου χρόνου και κατά τη μετάβαση στη νέα εποχή.
Η δραστική μείωση του εργάσιμου χρόνου και η πολιτική επιλογή για ανακατανομή του συσσωρευμένου και του παραγόμενου πλούτου, καθώς και του ελεύθερου χρόνου, μπορούν να δημιουργήσουν επαρκείς ποιοτικές θέσεις εργασίας που να μηδενίσουν την ανεργία. Δεν ευθύνεται η τεχνολογική εξέλιξη για την ανεργία αλλά η (νεοφιλελεύθερη) ιδεολογική και πολιτική εμμονή ότι μόνο μια κοινωνία ανισοτήτων είναι οικονομικά εφικτή και αποτελεσματική (ακόμα και όταν αποδεικνύεται ότι οδηγεί τεράστια κομμάτια της κοινωνίας στον καιάδα του οικονομικού, παραγωγικού και κοινωνικού περιθωρίου).
Η δημιουργία (ή αντικατάσταση) θέσεων εργασίας με χαρακτηριστικά της 4ης βιομηχανικής επανάστασης στα οποία συμπεριλαμβάνεται η (μη) δραστική μείωση του εργασίμου χρόνου και η (μη) απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων καθορίζει ήδη σημαντικά το πλήθος των θέσεων εργασίας και την ικανότητα ένταξης των εργαζομένων σε νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας.
9. Τι συνέβη με την διάρκεια του εργάσιμου χρόνου κατά την μνημονιακή περίοδο;
Σε όλες τις φάσεις της ταξικής πάλης και των κοινωνικών στροφών ο τρόπος ρύθμισης και οργάνωσης του χρόνου εργασίας εξέφρασε την πολιτική ισχύ των διάφορων κοινωνικών τάξεων και ομάδων (κυρίως της εργατικής τάξης) και έπαιξε κεντρικό ρόλο και ουσιαστικά καθόρισε το μοντέλο της κοινωνικής οργάνωσης.
Αποφεύγοντας την ιστορική αναδρομή πρέπει μόνο να θυμηθούμε και να αξιολογήσουμε επαρκώς την έντονη κι επίμονη παρέμβαση του μνημονιακού μπλοκ σε όλη την μνημονική περίοδο στο θέμα του χρόνου εργασίας.
Η προσπάθεια πλήρους απορρύθμιση αφενός και η τεράστια αύξηση του ημερήσιου, εβδομαδιαίου, μηνιαίου, ετήσιου και δια βίου εργασιακού χρόνου, μείωσε δραματικά, τις θέσεις εργασίας και, πολύ περισσότερο και από την ονομαστική μείωση, τη μέση ωριαία αμοιβή της εργασίας. Κατέστησε τους μισθωτούς χωρίς ελεύθερο προσωπικό, οικογενειακό και κοινωνικό χρόνο και διαμόρφωσε ένα κοινωνικό μοντέλο «γκέτο», χωρίς δίοδο διαφυγής για τους μισθωτούς. Τελείωσε το μοντέλο της ελαστικότητας των δύο προηγουμένων δεκαετιών, που ουσιαστικά εξέφρασε τη συνύπαρξη του προηγούμενου «σταθερού» μοντέλου με το επόμενο και ήδη παρών, μοντέλο «γκέτο» και είχαμε μια ραγδαία επιδείνωση για τους όρους ζωής και εργασίας των μισθωτών.
Οι μνημονιακές παρεμβάσεις αύξησαν κατά 35% το δια βίου χρόνο εργασίας για 40 χρόνια δουλειάς (από 53.000 ώρες σε 72.000 περίπου) ενώ αύξησαν ποσοστιαία περαιτέρω το χρόνο εργασίας για την κατοχύρωση της ελάχιστης σύνταξης κατά 58% (από 23.000 ώρες σε 36.000). Αυτό σημαίνει και αντίστοιχη μείωση του μέσου εργατικού αλλά και συντάξιμου μισθού. Αλλά κυρίως σημαίνει καταστροφή θέσεων εργασίας, εφόσον «κρατιούνται» στην παραγωγή 70αρηδες και «παραμένουν» στην ανεργία 30αρηδες.
10. Τι επιχειρεί η κυβέρνηση με το εργασιακό-συνδικαλιστικό νομοσχέδιο;
Η κυβέρνηση, ιδεολογικά εμμονική, θέλει να ολοκληρώσει τον μνημονιακό όλεθρο και επιχειρεί να απαντήσει το προαναφερόμενο μέγα δίλλημα στην κατεύθυνση της επιμήκυνσης του εργάσιμου χρόνου, με το πρόσχημα της διευθέτησης. Μαζί με ένα σύνολο άλλων βαθιά αντεργατικών, αντισυνδικαλιστικών και αντικοινωνικών ρυθμίσεων επιχειρεί να αξιοποιήσει τα δεδομένα που διαμορφώνει η 4η βιομηχανική επανάσταση θεσμοθετώντας ρυθμίσεις ενάντια στα συμφέροντα και τις ανάγκες του κόσμου της εργασίας και της κοινωνίας. Οι δυνάμεις της εργασίας και της κοινωνίας θα παραμείνουμε αμυνόμενες με “όπλα” παρωχημένων (έστω και ηρωικών) εποχών;
11. Επίλογος στην παλιά εποχή, με δραστική μείωση του εργάσιμου χρόνου
Απαιτούμε την απόσυρση του εργασιακού νομοσχεδίου που επιχειρεί να παγιοποίηση την επιδείνωση της θέσης των μισθωτών και διεκδικούμε την θεσμοθέτηση της δραστικής μείωσης του εργάσιμου χρόνου ΤΩΡΑ, σε όλες του τις παραμέτρους (ημερήσιο, εβδομαδιαίο, ετήσιο, δια βίου), με άμεση εφαρμογή εργάσιμης εβδομάδας 30 ωρών χωρίς μείωση αποδοχών.
Σχετική αρθρογραφία:
- Άμεση εφαρμογή εργάσιμης εβδομάδας 30 ωρών, στην ΕΥΔΑΠ
- Από το οκτάωρο στο εξάωρο ή στο… δωδεκάωρο;
- Κάρτες «παρακολούθησης» των εργαζομένων ή νέο μοντέλο οργάνωσης του εργασιακού χρόνου;
- 6ωρο: Ουτοπία ή αναγκαιότητα;