«Ο σκοπός της εργασίας είναι να δίνει χρόνο για ζωή»
Αριστοτέλης
Η τεχνολογία προχωρά με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Η τεχνητή νοημοσύνη ήδη αναλαμβάνει κρίσιμα κομμάτια της παραγωγής, της ανάλυσης δεδομένων, της εξυπηρέτησης πελατών, της λήψης αποφάσεων. Μειώνει τον χρόνο εκτέλεσης εργασιών, περιορίζει τα λάθη, προσφέρει αυτοματοποίηση εκεί όπου πριν υπήρχε ανθρώπινη φθορά.
Και όμως, την ίδια στιγμή, ο μέσος εργαζόμενος παραμένει εγκλωβισμένος σε ωράρια που σχεδιάστηκαν για τον 20ό αιώνα. Η παραγωγικότητα αυξάνεται, αλλά ο εργάσιμος χρόνος παραμένει αμετάβλητος. Ή και αυξάνεται σιωπηρά, μέσω της συνεχούς διαθεσιμότητας, των “γρήγορων ενημερώσεων” εκτός ωραρίου, των πλατφορμών που δεν κοιμούνται ποτέ.
Η εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης έχει αυξήσει θεαματικά τα κέρδη σε πολλούς κλάδους. Οι επιχειρήσεις που επενδύουν σε τεχνολογία απολαμβάνουν ήδη τα οφέλη. Αυτό που λείπει είναι η δίκαιη ανακατανομή του οφέλους αυτού προς εκείνους που συντηρούν τον οργανισμό: τους εργαζόμενους.
Η τετραήμερη εργασία και η μείωση του ημερήσιου ωραρίου δεν είναι “πολυτέλεια”. Είναι το φυσικό επακόλουθο μιας οικονομίας όπου η παραγωγή δεν εξαρτάται πλέον αποκλειστικά από την ανθρώπινη αντοχή. Σε συνθήκες υψηλής κερδοφορίας και τεχνολογικής αυτοματοποίησης, η διατήρηση εξαντλητικών ωραρίων δεν είναι ανάγκη – είναι επιλογή. Και αυτή η επιλογή είναι κοινωνικά και ηθικά προβληματική.
Τα πειράματα τετραήμερης εργασίας σε Ευρώπη και Ιαπωνία δείχνουν σταθερά αποτελέσματα: ίση ή αυξημένη παραγωγικότητα, λιγότερες αναρρωτικές άδειες, μεγαλύτερη εργασιακή ικανοποίηση, μείωση της επαγγελματικής εξουθένωσης.
Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να επιταχύνει τη δουλειά, αλλά δεν μπορεί να προσφέρει νόημα στην ανθρώπινη ζωή. Αυτό παραμένει υπόθεση του ανθρώπου. Και για να το διεκδικήσει, χρειάζεται χρόνο. Χρόνο για ξεκούραση, για σχέσεις, για προσωπική ανάπτυξη. Χρόνο για να είναι κάτι περισσότερο από ένα εξάρτημα παραγωγής.
Αν όχι τώρα, πότε;
Η κοινωνία δεν μπορεί να παρακολουθεί παθητικά μια τεχνολογική μετάβαση που αυξάνει τα κέρδη, αλλά επιβαρύνει την εργασία. Αν η τεχνητή νοημοσύνη ήρθε για να κάνει τα πράγματα πιο εύκολα, τότε ήρθε η στιγμή να γίνει πιο εύκολη και η ζωή των ανθρώπων.
Η μείωση του εργάσιμου χρόνου δεν είναι απειλή. Είναι ευκαιρία – για έναν πιο δίκαιο, βιώσιμο και ανθρώπινο κόσμο εργασίας.