Η σταδιακή ιδιωτικοποίηση της ΕΥΔΑΠ, που ξεκίνησε πριν από περίπου 20 χρόνια από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, με την αμέριστη στήριξη των δυνάμεων του κυβερνητικού και εργοδοτικού συνδικαλισμού, και συνεχίζεται από τη σημερινή κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, συνοδεύεται από τη συρρίκνωση του προσωπικού και των μισθών, την εισαγωγή και σταδιακή επέκταση ελαστικών μορφών εργασίας.
Πρόκειται για μια πορεία που χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι η ΕΥΔΑΠ και το σύνολο των επιχειρήσεων που κατείχε ή ακόμα κατέχει το αστικό κράτος λειτουργούν με γνώμονα όχι την εξυπηρέτηση των λαϊκών αναγκών, αλλά την άμεση ή έμμεση συμβολή τους στην καπιταλιστική κερδοφορία. Γι’ αυτό και το νερό, ένα από τα πολυτιμότερα για τη ζωή αγαθά, αντιμετωπίζεται ως εμπόρευμα, σε βάρος των λαϊκών νοικοκυριών που το έχουν ανάγκη.
Η Εταιρεία Υδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτευούσης Ανώνυμη Εταιρεία (ΕΥΔΑΠ ΑΕ) είναι η μεγαλύτερη εταιρεία που δραστηριοποιείται στην αγορά του νερού στην Ελλάδα. Στον τομέα της ύδρευσης εξυπηρετεί περίπου 4.300.000 πελάτες και στον τομέα της αποχέτευσης 3.200.000 πελάτες.
Με το νόμο 2744/1999 η ΕΥΔΑΠ έσπασε σε δύο εταιρείες, την ΕΥΔΑΠ Παγίων και την ΕΥΔΑΠ ΑΕ. Στην ΕΥΔΑΠ Παγίων ανήκουν τα φράγματα, οι ταμιευτήρες, τα εξωτερικά υδραγωγεία και τα αντλιοστάσια που παραμένουν στο κράτος. Η ΕΥΔΑΠ ΑΕ είναι μια καθαρά εμπορική επιχείρηση, εισηγμένη στο χρηματιστήριο, που διαχειρίζεται τις υποδομές της ΕΥΔΑΠ Παγίων, ενώ κατέχει διυλιστήρια καθαρισμού νερού, βιολογικούς καθαρισμούς και πέντε μικρούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Στόχος, το καπιταλιστικό κέρδος από την παραγωγή και εμπορία υπηρεσιών που αφορούν την ύδρευση και την αποχέτευση. Με προοπτική την επέκταση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και εκτός Αττικής το 2011 σύστησε την ΕΥΔΑΠ Νήσων.
Μέχρι τώρα το 34,03% της ΕΥΔΑΠ ΑΕ ανήκε στο Ελληνικό Δημόσιο, το 27,3% στο ΤΑΙΠΕΔ και το 38,67% σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Την περασμένη Δευτέρα το Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής (ΚΥΣΟΙΠ) ενέκρινε το επικαιροποιημένο επιχειρησιακό πρόγραμμα του ΤΑΙΠΕΔ, που μεταξύ άλλων προβλέπει την πώληση σε ιδιώτες ενός ακόμα 11% των μετοχών. Την ίδια μέρα η κυβέρνηση ψήφισε το πολυνομοσχέδιο, με το οποίο μεταξύ άλλων περνούν οι μετοχές που κατείχε το Ελληνικό Δημόσιο στο λεγόμενο «υπερταμείο». Στο μεταξύ, η ΕΥΔΑΠ έχει εκπονήσει πενταετές επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 1 δισ. ευρώ. Τα παραπάνω δείχνουν ότι στόχος είναι η γιγάντωση της επιχείρησης, την ίδια ώρα που ιδιωτικοποιείται περαιτέρω.
Επίθεση στα δικαιώματα των εργαζομένων
Το μόνιμο προσωπικό τη δεκαετία του ’90, πριν ξεκινήσει η ιδιωτικοποίηση, ήταν 5.240 άτομα. Το 2016 έφθασε τα 2.294 άτομα. Δηλαδή, μειώθηκε κατά 56,2%, ενώ αυξάνεται ο όγκος εργασίας, γεγονός που οδηγεί στην εντατικοποίηση της εργασίας, ενώ η ΕΥΔΑΠ οφείλει ρεπό έως και δύο ετών σε εργαζόμενους.
Η παρακολούθηση της εξέλιξης του αριθμού του προσωπικού σε συνδυασμό με την εξέλιξη της λεγόμενης μισθολογικής δαπάνης (μισθοί και ημερομίσθια) δείχνουν τη μεγάλη πτώση των μισθών: Το 2009 απασχολούνταν στην ΕΥΔΑΠ 3.320 εργαζόμενοι και η συνολική δαπάνη για μισθούς και ημερομίσθια έφθασε τα 164.785.000 ευρώ. Το 2016 απασχολούνταν 2.294 εργαζόμενοι και η συνολική δαπάνη για μισθούς και ημερομίσθια έφθασε τα 81.311.000 ευρώ.
Δηλαδή, μέσα σε επτά χρόνια το προσωπικό μειώθηκε κατά 26% και η συνολική μισθολογική δαπάνη κατά 51%. Η μείωση της συνολικής μισθολογικής δαπάνης οφείλεται στη μείωση του προσωπικού, αλλά και στη μείωση των μισθών, αφού ο μέσος μεικτός μισθός μειώθηκε κατά 33,5%.
Τα παραπάνω βαδίζουν παράλληλα με την αύξηση του τζίρου και των κερδών. Στο ετήσιο δελτίο της ΕΥΔΑΠ το έτος 2008 παρουσιάζονται οι σχετικοί δείκτες που δείχνουν πως την περίοδο 2004 – 2008: Ο κύκλος εργασιών ανά εργαζόμενο αυξήθηκε κατά 50%. Τα μεικτά κέρδη (EBITDA) ανά εργαζόμενο αυξήθηκαν κατά 69%. Τα καθαρά κέρδη ανά εργαζόμενο κατά 658%. Παρόλο που δεν δίνονται παρόμοια στοιχεία για τα επόμενα έτη, ωστόσο από την επεξεργασία των στοιχείων προκύπτει αύξηση του τζίρου, των μεικτών κερδών και των καθαρών κερδών ανά εργαζόμενο και την περίοδο περίοδο 2004 – 2016.
Στα στοιχεία που δίνει η ΕΥΔΑΠ για το προσωπικό και τους μισθούς δεν περιλαμβάνονται – εκτός από τους συμβασιούχους ορισμένου χρόνου – εργαζόμενοι που απασχολούνται με ελαστικές μορφές εργασίας. Εκτιμάται ότι σήμερα οι εργαζόμενοι που απασχολούνται μέσω εργολάβων, «δουλεμπορικών» γραφείων και ως «πρακτικάριοι» φθάνουν περίπου τους 500 – 700, ενώ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία το 2016 απασχολούνταν και 167 συμβασιούχοι ορισμένου χρόνου.
Ετσι, η διορισμένη από την κυβέρνηση διοίκηση δημιουργεί και συντηρεί ένα στρατό εργαζομένων πολλαπλών ταχυτήτων. Εργαζόμενους με Συλλογικές Συμβάσεις και με ατομικές συμβάσεις, με διαφορετικές αποδοχές αλλά με τους ίδιους όρους και αντικείμενα εργασίας. «Πρακτικάριους», που είναι ακόμα πιο φθηνοί εργαζόμενοι αφού αμείβονται 20% χαμηλότερα από τον κατώτατο βασικό μισθό. Οι συμβασιούχοι ορισμένου χρόνου δεν καλύπτονται από την επιχειρησιακή Συλλογική Σύμβαση Εργασίας και τον Κανονισμό Προσωπικού, δεν τους δίνονται το επίδομα ανθυγιεινής εργασίας και γάλα, δεν τους δίνονται άδειες γάμου, γονικά κ.ά.
Για την κατάσταση που επικρατεί μεγάλες ευθύνες φέρει και ο κυβερνητικός – εργοδοτικός συνδικαλισμός στην Ομοσπονδία Εργαζομένων (ΟΜΕ ΕΥΔΑΠ).
Το 1999, μπροστά στην εισαγωγή της ΕΥΔΑΠ στο χρηματιστήριο, καλούσαν τους εργαζόμενους να αγοράσουν μετοχές, «πνίγοντας» τότε όποιες διαθέσεις υπήρχαν για αντίσταση στη μετοχοποίηση.
Στις δύο τελευταίες τριετείς Συμβάσεις, το 2012 και το 2015, αποδέχθηκαν τη μεγάλη μείωση των μισθών και την ενσωμάτωσαν μέσα στις Συμβάσεις, απορρίπτοντας την πρόταση της «Ενιαίας Συνδικαλιστικής Κίνησης» για οργάνωση της πάλης που μεταξύ άλλων θα βάζει στόχο την ανάκτηση των απωλειών.
Οπως απορρίπτουν χρόνια τώρα και την πρόταση της ΕΣΚ να είναι μέλη των σωματείων με πλήρη δικαιώματα όλοι οι εργαζόμενοι που απασχολούνται στην ΕΥΔΑΠ, ανεξαρτήτως σχέσης εργασίας. Ετσι, η πλειοψηφία στην Ομοσπονδία και οι αντίστοιχες στα σωματεία αρνούνται να γίνουν μέλη τους οι εργαζόμενοι με ελαστικές μορφές εργασίας, στηρίζοντας τη διαίρεση των εργαζομένων, τακτική που διευκολύνει το χτύπημα των δικαιωμάτων τους.
Σήμερα κάνουν ό,τι μπορούν για να δημιουργήσουν εικόνα θετικών εξελίξεων στην ΕΥΔΑΠ, και έτσι βάζουν τους εργαζόμενους στην αναμονή και δίνουν χρόνο στην κυβέρνηση και τη διοίκηση της ΕΥΔΑΠ να προχωρούν ανενόχλητα τα αντεργατικά τους σχέδια.
Τιμολόγιο προσαρμοσμένο στις αντιλαϊκές ανάγκες του κεφαλαίου
Η πορεία ιδιωτικοποίησης της ΕΥΔΑΠ, παράλληλα με τις συνέπειές της για τους εργαζομένους της, δεν αφήνει ανέγγιχτες τις λαϊκές οικογένειες.
Στο τιμολόγιο της ΕΥΔΑΠ το κόστος είναι υψηλότερο για την οικιακή κατανάλωση παρά για τις επιχειρήσεις. Στο οικιακό τιμολόγιο το πέρασμα από την πρώτη στη δεύτερη κλίμακα τιμωρείται με σχεδόν διπλασιασμό της τιμής, από τη δεύτερη στη τρίτη με τριπλασιασμό και πάει λέγοντας.
Συγκεκριμένα, το κόστος ανά κυβικό μέτρο (κ.μ.) για τα οικιακά νοικοκυριάείναι το εξής: Από 0 έως 5 κ.μ. το μήνα 0,35 ευρώ ανά κ.μ. Από 5 έως 20 κ.μ. το μήνα 0,64 ευρώ ανά κ.μ. Από 20 έως 27 κ.μ. το μήνα 1,83 ευρώ ανά κ.μ. Από 27 έως 35 κ.μ. το μήνα 2,56 ευρώ ανά κ.μ. Ανω των 35 κ.μ. το μήνα 3,2 ευρώ ανά κ.μ.
Αντίθετα, για τις επιχειρήσεις υπάρχουν μόλις δύο κλίμακες, με τις τιμές τους να διαφοροποιούνται ελάχιστα: Μέχρι 1.000 κ.μ. το μήνα 0,83 ευρώ ανά κ.μ., άνω των 1.000 κ.μ. το μήνα 0,98 ανά κ.μ.
Το 2017 η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ πήρε απόφαση επιβολής ενός νέου χαρατσιού για το νερό, το οποίο επιβάλλεται στο πλαίσιο εφαρμογής της ευρωενωσιακής Οδηγίας – πλαίσιο 2000/60 ΕΕ για τα νερά. Με τον τρόπο αυτό, θέλουν να φορτώσουν στα λαϊκά νοικοκυριά και το λογαριασμό των έργων για το νερό, που έχουν γίνει στο παρελθόν ή είναι σε φάση κατασκευής ή πρόκειται να κατασκευαστούν, καθώς στα τιμολόγια ύδρευσης και άρδευσης θα συνυπολογίζεται και το κόστος απόσβεσης αυτών των έργων. Διπλά πλήττονται οι μικρομεσαίοι αγρότες, καθώς θα πληρώσουν το χαράτσι τόσο για το πόσιμο, όσο και για το νερό άρδευσης. Η συγκεκριμένη απόφαση αναμένεται να εφαρμοστεί το επόμενο διάστημα.
Πείρα από την ιδιωτικοποίηση του νερού σε άλλες χώρες
Σε ανακοίνωσή της, η ΚΟΒ ΕΥΔΑΠ παρουσιάζει, μεταξύ άλλων, ορισμένα χαρακτηριστικά στοιχεία από την πείρα της ιδιωτικοποίησης του νερού σε άλλες χώρες:
«Στη Βρετανία οι ιδιωτικοποιήσεις στη 10ετία του 1990 έφεραν άμεσα αυξήσεις 50% στην τιμή του νερού, που σε ορίζοντα 15ετίας έφτασαν το 245%. Ταυτόχρονα, υποβαθμίστηκαν οι παρεχόμενες υπηρεσίες ύδρευσης – αποχέτευσης.
Στην Αργεντινή, όταν το 1993 δόθηκε η διαχείριση του νερού και των αστικών λυμάτων στη SUEZ και σε μια ακόμα ισπανική εταιρεία, αύξησαν την τιμή του νερού κατά 85% έως το 2002, ενώ διαπιστώθηκε πως επεξεργάζονταν μόνο το 12% των λυμάτων και το 88% το έριχναν χωρίς επεξεργασία στον ποταμό Ρίο ντε λα Πλάτα, προκαλώντας τεράστια οικολογική καταστροφή.
Στο Παρίσι, η ιδιωτικοποίηση έφερε 265% αυξήσεις στο νερό σε διάστημα 13 ετών, ενώ στο Βερολίνο από το 1999 που δόθηκε για ιδιωτικοποίηση ποσοστό 49,9%, αυξανόταν κάθε χρόνο η τιμή του από 15 – 20%, ενώ το προσωπικό μειώθηκε κατά 2.000 εργαζόμενους».
Απαιτείται άλλος δρόμος ανάπτυξης
Για τη συνεχή επιδείνωση της κατάστασης στο νερό, σημειώνει η ΚΟΒ ΕΥΔΑΠ, «είναι σαφείς οι ευθύνες όλων των αστικών κομμάτων. Τόσο η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, όσο και αυτά που βρίσκονται στην αντιπολίτευση στηρίζουν τον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης που έχει προμετωπίδα την ιδιωτική πρωτοβουλία».
Ακόμα, καταγγέλλει τη στάση του κυβερνητικού και εργοδοτικού συνδικαλισμού και σημειώνει ότι οι εργαζόμενοι πρέπει να απεγκλωβιστούν από αυτές τις δυνάμεις, να παλέψουν, ανάμεσα σε άλλα, «ενάντια σε κάθε μορφή ιδιωτικοποίησης, άμεσης ή έμμεσης. Να διεκδικήσουν μείωση των τιμών χρήσης ηλεκτρικού, πετρελαίου, φυσικού αερίου, νερού για την κατανάλωση των εργατικών – λαϊκών νοικοκυριών, για τους αγρότες. Να παλέψουν για την ακύρωση του νομοθετικού πλαισίου της “απελευθέρωσης” στρατηγικών τομέων της οικονομίας, όπως η ύδρευση, η Ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, οι μεταφορές».
Η ΚΟΒ ΕΥΔΑΠ υπογραμμίζει στην ανακοίνωση ότι «η διαχείριση του νερού προς όφελος του λαού προϋποθέτει έναν άλλο δρόμο ανάπτυξης, με κοινωνικοποιημένα τα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, κεντρικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο. Απαιτεί εργατική εξουσία και κοινωνικοποιημένη οικονομία, όπου η γη, οι υδάτινοι πόροι, τα δάση, τα εργοστάσια επεξεργασίας νερού, τα δίκτυα ύδρευσης, άρδευσης, η υποδομή αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων θα αποτελούν κοινωνική ιδιοκτησία και όχι εμπόρευμα.
Απαιτεί επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό, με ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων. Σε αυτά τα πλαίσια, ο Ενιαίος Κρατικός Φορέας Διαχείρισης του νερού, που προτείνει το ΚΚΕ, θα υλοποιεί αυτή την πολιτική και ο Ενιαίος Κρατικός Φορέας Κατασκευών θα σχεδιάζει και θα υλοποιεί τα έργα που θα καλύπτουν το σύνολο των λαϊκών αναγκών για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θα στηρίζει την εγχώρια αγροτική και βιομηχανική παραγωγή, θα επιδιώκει την ισόρροπη ανάπτυξη των περιφερειών, την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας.
Είναι απαραίτητο οι εργαζόμενοι στο νερό, συνολικά η εργατική τάξη, η νεολαία, οι γυναίκες, τα φτωχά λαϊκά στρώματα, να συνδυάσουν την πάλη για τη μη ιδιωτικοποίηση του νερού με την πάλη για την υλοποίηση της πολιτικής πρότασης του ΚΚΕ, τη μόνη ικανή να εξασφαλίσει το νερό ως κοινωνικό αγαθό».