Γράφει η Αννα Μάλλιου
[divider]“Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος – Επιζώντες ολοκαυτώματος – Ποτέ πια!’”
Στο στρατόπεδο του Άουσβιτς έφτασε στις 27 Ιανουαρίου του 1945 το 322ο τάγμα πεζικού του Κόκκινου Στρατού, προελαύνοντας από τα ανατολικά. Η ναζιστική διοίκηση είχε προσπαθήσει να «εκκενώσει» το κολαστήριο τις προηγούμενες 10 ημέρες, είτε εκτελώντας τους κρατουμένους, είτε βγάζοντάς τους σε πορείες που τους οδήγησαν στον θάνατο, οι επονομαζόμενες ‘‘πορείες θανάτου’’.
Η κατάσταση όσων είχαν μείνει πίσω ήταν τέτοια, που περίπου οι μισοί από αυτούς πέθαναν, παρά την ιατρική φροντίδα που τους παρασχέθηκε μετά την απελευθέρωσή τους. Έτσι μάθαμε για τη φρίκη που επικρατούσε εκεί μέσα.
Θέλω να γράψω για την ολακαυτωματική βία μα ο όρος με ξεπερνά. Ζω στη χώρα που από το 2010 της επιβλήθηκε να θυμάται, ζω με τη Μνήμη που στη γλώσσα των τεχνοκρατών-εβδομήντα χρόνια μετά τη δίκη της Νυρεμβέργης – μετετράπη σε Μνημόνιο.
Να θυμάται λοιπόν ο προλετάριος του Νότου, πως οφείλει πρωτίστως να εξοφλεί τόκους και πανωτόκια και μετά να ξοδεύει για τον επιούσιο. Να θυμάται πως την κύρια οφειλή του δεν θα αποσβέσει ποτέ, αφού δεν επαρκεί το εθνικό ΑΕΠ για να δρομολογηθεί διακανονισμός αποπληρωμής του κεφαλαίου. Και δεν είναι που δεν γνωρίζουμε τι οφείλουμε και σε ποιον. Δεν είναι που έγινε ο φτωχός ακόμα φτωχότερος, είναι η υποκρισία για μια ακόμη φορά, το σαδικό σύνδρομο, η μεταφόρτωση της ενοχής στις πλάτες των μαζών που ρημάζονται για να κατέχουν 62 άνθρωποι στην υφήλιο τον παγκόσμιο πλούτο, είναι το εκκινούμενο πογκρόμ πάλι κατά του ανθρώπου. Είναι η αλλοτρίωση, είναι το ίδιο σφάλμα, είναι που δεν θέλουμε να απαλείψουμε την μπουρζουαζία, είναι που θέλουμε να συνεχίσουμε να γοητευόμαστε από τις απολαύσεις της (Μπονιουέλ). Μικροαστισμός, νομενκλατούρα, ιεραρχία, τάξη, α’, β’ γ’ και τέταρτος κόσμος, το απαράτ, ο καπιταλισμός είναι ευκαιρία και η ευκαιρία ελευθερία! Τα κρεματόρια στήνονται μόνο γι’ αυτούς που δεν τα κατάφεραν, για τους αδύναμους, τους μισερούς, τους ξένους, τους τσιγγάνους, τους διαφορετικούς, τους μη νοικοκυραίους, τους πλάνητες. Ας γυρίσουμε και πάλι στα ιστορικά τεκμήρια. Τη νύχτα των Κρυστάλλων έσπασαν τα ναζιστικά τάγματα εφόδου τις βιτρίνες των καταστημάτων των εύπορων και ευυπόληπτων εβραίων της Εσπερίας, προχωρώντας μετά σε πλιάτσικο. Μετά τη σύλληψη των ιδίων και των μελών της οικογενείας τους, δημεύονταν οι περιουσίες τους με μόνο την πράξη του τοπικού Επιθεωρητού και αποδίδονταν σε Γερμανούς πολίτες. Άλλαζε δηλαδή χέρια ο πλούτος. Όταν εισέρχονταν οι μελλοθάνατοι στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας αναγκάζονταν να παραδώσουν-πάλι σύμφωνα με την ιστορική μαρτυρία-τα τιμαλφή τους, ό,τι πολύτιμο τύγχανε να βρεθεί επάνω τους και τον πολιτικό τους ρουχισμό. Σήμερα τα θύματα των ιμπεριαλιστικών πολέμων υφίστανται τον ίδιο ακριβώς εξευτελισμό από τις τελωνειακές/αστυνομικές αρχές της Δύσης, η οποία δεν αναγνωρίζει πως η ίδια τους κατέστησε πλάνητες!
“Κάντε πίσω, αφήστε με ήσυχο
Φύγετε. Δεν έχω κλέψει κανέναν.
Δεν έχω σφετεριστεί κανενός το ψωμί.
Κανείς δεν πέθανε στη θέση μου. Κανείς.
Ξαναγυρίστε στην καταχνιά σας.
Δεν είναι δικό μου φταίξιμο που ζω και αναπνέω,
που τρώω, πίνω, κοιμάμαι και ντύνομαι.”
«Το φορτηγό σταμάτησε και είδαμε μια μεγάλη πύλη και πάνω της μια επιγραφή ζωηρά φωτισμένη (η ανάμνηση της με βασανίζει ακόμα στα όνειρα μου): “ARBEIT MACHT FREI” η εργασία απελευθερώνει.»
«Τότε, για πρώτη φορά, συνειδητοποιήσαμε ότι η γλώσσα μας δεν έχει λέξεις για να εκφράσει αυτή την ύβρη, την εκμηδένιση του ανθρώπου. Σαν προικισμένοι με την ενορατική ικανότητα των προφητών είδαμε την πραγματικότητα: ήμασταν στον πάτο.»
«Η λογική σπάνια καθοδηγεί τη σκέψη των ανθρώπων όταν κινδυνεύει η ζωή τους. Συνήθως υιοθετούν τις πιο ακραίες σκέψεις.»
Εάν αναρωτιέστε γιατί πρόσφυγες και μετανάστες επιλέγουν να συναντήσουν τον δήμιό τους προσωπικά, τότε η παραπάνω φράση του Πρίμο Λέβι θα πρέπει να γίνει ο μίτος μιας άλλης συλλογιστικής για την ανάγκη. Όταν απειλείσαι με αφανισμό, μπαίνεις σε φουσκωτές βάρκες για να διασχίσεις το παγωμένο Αιγαίο, όταν θυμάσαι μονάχα ερείπια τότε περπατάς πεζή μέχρι την άκρη του κόσμου για να γλιτώσεις από τις φρικιαστικές μνήμες, όταν άφησες άθαφτους πίσω τους αγαπημένους σου, τότε γυρνάς σαν αγρίμι στον υπαίτιο γυρεύοντας Νόμο και απόδοση Δικαιοσύνης (Αντιγόνη-Κρέοντας).
Τότε με κυριεύει μια απελπισμένη θλίψη, σαν τη θλίψη της παιδικής ηλικίας που θυμόμαστε πολύ αμυδρά: η βαθιά θλίψη, που δεν την απαλύνει η αίσθηση της πραγματικότητας και τα εξωτερικά γεγονότα, όπως αυτά που κάνουν τα παιδιά να κλαίνε.
Το Ξύπνημα
Είναι ένα όνειρο μέσα σ’ ένα άλλο όνειρο, διαφορετικό στις λεπτομέρειές του αλλά πάντα ίδιο στην ουσία του. Βρίσκομαι στο τραπέζι με την οικογένειά μου ή με φίλους, στη δουλειά ή στην εξοχή, σ’ ένα χαλαρό και γαλήνιο περιβάλλον, απαλλαγμένο από εντάσεις και πόνους. Παρ’ όλα αυτά, νιώθω ένα αδιόρατο και βαθύ άγχος, την αίσθηση μιας επικείμενης απειλής. Πράγματι, όσο το όνειρο συνεχίζεται, σιγά σιγά ή βίαια, κάθε φορά και με διαφορετικό τρόπο, τα πάντα πέφτουν και γκρεμίζονται γύρω μου, το σκηνικό, οι τοίχοι, τα πρόσωπα και το άγχος μεγαλώνει. Βυθίζονται όλα στο χάος. Είμαι μόνος στο κέντρο μιας γκρίζας και θολής αβύσσου. Και ξαφνικά ξέρω τι σημαίνει αυτό, ξέρω επίσης ότι πάντα το γνώριζα. Βρίσκομαι ξανά στο Λάγκερ και τίποτε δεν ήταν αλήθεια έξω από το Λάγκερ. Τα υπόλοιπα ήταν σύντομες διακοπές ή μια πλάνη των αισθήσεων, ένα όνειρο: η οικογένεια, η φύση με τα λουλούδια, το σπίτι. Τώρα αυτό το εσωτερικό αυτό όνειρο, το όνειρο της ειρήνης τέλειωσε και στο εξωτερικό όνειρο που ακολουθεί παγερό, ακούω πάλι μια γνωστή φωνή, μια λέξη μόνο, όχι επιτακτική αλλά σύντομη και βαριά. Το πρόσταγμα που συνόδευε την αυγή στο Άουσβιτς, μια λέξη ξένη που τη φοβόμασταν και την περιμέναμε: έγερση, Wstawac.
Σεμά
Εσείς που ζείτε ασφαλείς
Στα ζεστά σας σπίτια
Που γυρίζετε το βράδυ και βρίσκετε
Ζεστό φαγητό και φιλικά πρόσωπα
Σκεφτείτε αν αυτός είναι ένας άνδρας
Που δουλεύει στη λάσπη
Που δεν βρίσκει γαλήνη
Που παλεύει για ένα ξεροκόμματο
Που πεθαίνει σε ένα ναι ή ένα όχι.
Σκεφτείτε αν αυτή είναι μια γυναίκα
χωρίς μαλλιά ή όνομα
Χωρίς πια αντοχή να θυμάται
Με άδεια μάτια και κρύα μήτρα
Σαν βάτραχος το χειμώνα.
Θεωρείστε ότι:
Σας παραδίδω αυτά τα λόγια
Να τα χαράξτε τα στις καρδιές σας
Όταν είστε στο σπίτι σας
Όταν περπατάτε στο δρόμο σας
Όταν πέφτετε για ύπνο, όταν ξυπνάτε
Επαναλάβετέ τις στα παιδιά σας
Ή, είθε το σπίτι σας να ρημάξει
Η αρρώστεια να σας κάνει ανήμπορους
Τα παιδιά σας να σας απαρνηθούν
Είναι τόσο νωπές οι μνήμες των 6.000.000 εβραίων, τόσο πρόσφατη η θηριωδία, τόσο πιεστική η ανάγκη να βρει το μίσος και ο σπαραγμός σκέπη εντός της ελληνικής λέξης ‘‘ολοκαύτωμα’’, που φαντάζει αδιανόητη η επιστροφή στον εκφασισμό και τη συλλογική οδύνη. Εν τούτοις παρατηρούμε με έκπληξη πως η ανθρωπότητα επιστρέφει στο έρεβος, θέλει να μετρηθεί ξανά με τη σκιά της, να γνωρίσει καλύτερα τους δαίμονές της, δεν ξεπέρασε ποτέ τους θαλάμους αερίων. Δεν ξεπέρασε τη συλλογική ζημιά, δεν επούλωσε την πληγή, δεν άλλαξε στάση, δεν στράφηκε προς τη ζωή, γυρεύει τον θάνατο ολούθε.
Και αλήθεια, ανήκει στα κλινικά φαινόμενα σύμφωνα με την επιστήμη της Ψυχιατρικής, το να ρημάζεις το σπιτικό σου-ο πλανήτης είναι το σπίτι μας-για να κερδίζεις ολοένα και πιο πολλά. Να κερδίζεις τι, για πόσο, προς τα πού, τι θα κάνεις μετά, είσαι μόνος, χωρίς μάνα, χωρίς γη. Έχεις γίνει ήδη πλάνητας.
-Πώς;
-Nαι, πλάνητας εσύ που είσαι ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο.
Άλλωστε, κι εσύ ο ίδιος ισχυρίζεσαι πως το κεφάλαιο είναι διασυνοριακό.
-Ποιό κεφάλαιο;
-Όχι, το ανθρώπινο κεφάλαιο. Αυτό το έχασες από τότε που έκλεψες στο λογαριασμό τη μάνα σου.
-Ποιο κεφάλαιο;
-Είναι αέρας, άνοιξες τους ασκούς του Αιόλου, σε κάθε φύσημα προσέδωσες αξία και έτσι έγινες ο δημιουργός της Δυστυχίας σου. Αέρας από αέρα, σε κάθε φύσημα-κέρδος, σε κάθε μελτέμι-υπερκέρδος, σε κάθε τυφώνα-να τρως τα ίδια σου τα σπλάχνα (Κρόνος-Ουροβόρος όφυς)
Δεν βρίσκω λύση στο δίλημμα. Ψάχνω αλλά δεν βρίσκω.
…συλλογιζόμουν την ανυποψίαστη δύναμη των αδύναμων, των απροσάρμοστων. Στον ασταθή κόσμο μας, μια αποτυχία, ακόμη και αν πρόκειται για μια αποτυχία γελοία σαν αυτήν του δεκαπεντάχρονου Πιέρο που έμεινε μετεξεταστέος για τον Οκτώβρη και τον παράτησε το κορίτσι του, μπορεί να προκαλέσει άλλες αποτυχίες, ολόκληρη αλυσίδα αποτυχιών. Η μία καταπίεση μπορεί να προκαλέσει άλλες καταπιέσεις. Σκεφτόμουν πόσο δυσάρεστο είναι να βοηθάς δυσάρεστους ανθρώπους, είναι όμως εκείνοι που το έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Και τέλος σκεφτόμουν τις χιλιάδες άλλες επιγραφές στους τοίχους της Ιταλίας, που τις ξεπλένουν οι βροχές και τις ξεθωριάζουν οι ήλιοι σαράντα ετών, που συχνά τις πετσοκόβει ο πόλεμος στην έκρηξη του οποίου είχαν συμβάλλει, και που, παρ’ όλα αυτά, διαβάζονται ακόμη, χάρη στη διεστραμμένη επιμονή των χρωμάτων και των πτωμάτων, που μπορεί ν’ αποσυντίθεται σε ελάχιστο διάστημα, τα υπολείμματά τους όμως παραμένουν, μακάβρια ες αεί. Επιγραφές τραγικά ειρωνικές, αλλά που ωστόσο εξακολουθούν να έχουν τη δύναμη, ίσως, να γεννήσουν πλάνες από την πλάνη τους, και ναυάγια από το ναυάγιό τους…
Μετά το μεγάλο σορτάρισμα, θα ακολουθήσει το μεγάλο μακέλεμα.
Πρέπει να φτάσουμε συλλογικά οι προλετάριοι του κόσμου ολάκερου στην αντιπρόταση, είμαστε εμείς οι πραγματικά δυνατοί, πρέπει να διδάξουμε στους αστούς πως το σημαίνον δεν είναι να κατέχεις αλλά να είσαι. Να διεκδικήσουμε μια μοίρα διαφορετική για όλους μας, μια μοίρα γενεών στραμμένων στην οικοδόμηση της ομορφιάς και της δημιουργίας χωρίς αντάλλαγμα. Πρέπει εμείς πρωτίστως να απαγκιστρωθούμε της ατομικής ιδιοκτησίας για να πάρουμε τη συγκεντρωμένη ιδιοκτησία και να τη διαχειριστούμε εν δικαίω ως κοινωνικό κεφάλαιο. Τότε η τιμή ως λήμμα θα φύγει από τα χείλη και όλοι θα προσφέρουν σύμφωνα με την ωραιότατη φύση τους χωρίς στρεβλώσεις και σκοπιμότητες εξουσιαστικού, παρωχημένου καπιταλιστικού τύπου.
Πλούτος είναι οι τεράστιες δυνατότητές μας που τείνουν προς το άπειρο. Εάν τις αξιοποιήσουμε-αλλάζοντας τις συνήθειές μας (Αριστοτέλης-έθος-Ηθικά Νικομάχεια)-θα φανεί το αθάνατον στον ορίζοντα και η επιστήμη θα μας ονομάζει μη πεπερασμένους.
Οφείλουμε μονάχα να γίνουμε ξανά Ζωή, να σταματήσουμε να δοκούμε πως το αίμα ταυτίζεται με τη ζωή. Έτσι θα καταργήσουμε τον κύκλο του αίματος και την επώαση τόσων δεινών. Έτσι θα διαρρήξουμε την κληρονομικότητα της σάρκας, έτσι θα πάψουμε να ακούμε στις εκκλησιές μας ‘‘το αίμα αυτού, θα πέσει πάνω στα παιδιά σας.’’
Από το 1988 πραγματοποιείται κάθε χρόνο στην Πολωνία ‘‘η πορεία των Ζωντανών’’.